Εκτελεστικές λειτουργίες και γλωσσική επιτέλεση στη νόσο Alzheimer : δεδομένα από σημασιολογική και φωνολογική κατονομασία

• Κύριος συγγραφέας: Παπατζάλας, Χρήστος
• Άλλοι συγγραφείς: Μαρκόπουλος, Θεόδωρος
• Μορφή: Thesis
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2017
• Θέματα: Εκτελεστικές λειτουργίες; Γλωσσική επιτέλεση; Γλώσσα και νόηση; Nόσος Alzheimer; Λεκτική ευχέρεια; Φωνολογική κατονομασία; Σημασιολογική κατονομασία; Επίλυση συγκρούσεων; Γνωστικός έλεγχος; 616.831; Executive functions; Linguistic performance; Language and cognition; Alzheimer's disease; Verbal fluency; Phonological fluency; Semantic fluency; Conflict resolution; Cognitive control

Η παρούσα εργασία ασχολείται με τον τρόπο που η εκτελεστική δυσλειτουργία (executive dysfunction) της νόσου Alzheimer επηρεάζει τη γλωσσική επιτέλεση. Συγκεκριμένα εστιάζει στις ικανότητες επίλυσης ανταγωνιστικών αναπαραστάσεων (representational conflict resolution) οι οποίες θεωρείται ότι ελέγχονται από τον προμετωπιαίο φλοιό (ΠΜΦ) και παίζουν σπουδαίο ρόλο στη λεκτική ευχέρεια. Τα δεδομένα της βιβλιογραφίας για τη λεκτική ευχέρεια στη ΝΑ αναφέρουν είτε δυσκολίες στη σημασιολογική κατονομασία κυρίως είτε δυσκολίες ίδιου βαθμού και στα δύο έργα (σημασιολογικής και φωνολογικής κατονομασίας). Κάποιες μελέτες (Novick et al. 2009· Randolph et al. 1993), εξέτασαν την επίπτωση του μεγέθους του ανταγωνισμού στη λεκτική ευχέρεια και βρήκαν ότι στη σημασιολογική κατονομασία οι ασθενείς με ΝΑ και με βλάβες στον ΠΜΦ γενικότερα, παρήγαγαν ίδιο (ή/και μικρότερο) αριθμό λέξεων για μεγάλες σημασιολογικές κατηγορίες (υπερώνυμες) σε σχέση τις αντίστοιχες υπώνυμες, αδυνατώντας να εκμεταλλευτούν τις περισσότερες διαθέσιμες επιλογές των μεγάλων κατηγοριών, όπως συμβαίνει στον τυπικό πληθυσμό. Η φωνολογική κατονομασία για την οποία η βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι βασίζεται σε διαφορετικές εγκεφαλικές περιοχές δεν είχε μελετηθεί ως προς αυτές τις παραμέτρους μέχρι σήμερα. Για τις ανάγκες της εργασίας δημιουργήθηκαν δύο έργα λεκτικής ευχέρειας, ένα σημασιολογικής κατονομασίας και ένα φωνολογικής, τα οποία προσαρμόστηκαν έτσι ώστε να ελέγχουν την επίπτωση του μεγέθους και του ανταγωνισμού στις επιδόσεις. Ο πληθυσμός αποτελείται από πέντε (n=5) ασθενείς με νόσο Alzheimer και μία ομάδα ελέγχου (n=5). Τα αποτελέσματα και η ανάλυσή τους αποκαλύπτουν ότι οι επιδόσεις της παθολογικής ομάδας ήταν γενικότερα φτωχότερες σε σχέση με την ομάδα ελέγχου, αφού η τελευταία παρήγαγε περισσότερες λέξεις σε όλες τις δοκιμασίες. Παρ’ όλα αυτά οι επιδόσεις και των δύο ομάδων ήταν σοβαρά φτωχότερες σε σχέση με τα σταθμισμένα δεδομένα των Kosmidis et al (2004) για την ομάδα με παρόμοια (αλλά όχι ίδια) δημογραφικά στοιχεία. Επίσης, όπως η σημασιολογική κατονομασία, έτσι και η φωνολογική είναι σοβαρά διαταραγμένη για τους ασθενείς με ΝΑ, παρ’ όλο που, θεωρητικά, στηρίζεται σε διαφορετικές περιοχές που εγκεφάλου, που δεν επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο στη ΝΑ όπως οι κροταφικές περιοχές. Τέλος αποδείχθηκε ότι ο ανταγωνισμός παίζει σημαντικό ρόλο στη λεκτική ευχέρεια καθώς οι ασθενείς με ΝΑ όχι απλώς δεν παρήγαγαν περισσότερες λέξεις για τις μεγάλες κατηγορίες αλλά αντιθέτως παρήγαγαν λιγότερες. Τα παραπάνω καταδεικνύουν αφενός την ύπαρξη ενός μηχανισμού που ελέγχει και επιλύει τον ανταγωνισμό και τις συγκρούσεις στις λεκτικές αναπαραστάσεις και αφετέρου ότι στην ασθένεια αυτή ο μηχανισμός αυτός υπολειτουργεί, ως αποτέλεσμα της γενικότερης γνωστικής έκπτωσης της ΝΑ. Τα δεδομένα της εργασίας μπορούν να επεκταθούν και στην αποκατάσταση όχι μόνο των ασθενών με ΝΑ αλλά και γενικότερα όλων των διαταραχών που επηρεάζουν τον γνωστικό έλεγχο.