Θεοί, μοίρα και ελεύθερη βούληση στον "Αίαντα" και στον "Οιδίποδα τύραννο" του Σοφοκλή

• Main Author: Χονδρογιάννη, Αθανασία
• Other Authors: Παπαχρυσοστόμου, Αθηνά
• Format: Thesis
• Language: Greek
• Published: 2017
• Subjects: Θεοί-πεπρωμένο; Ελεύθερη βούληση; Gods-destiny; Free will; 882.01

Ο Αίας και ο Οιδίπους Τύραννος είναι δύο σοφόκλεια δράματα, τα οποία τοποθετούν στο κέντρο τους τον άνθρωπο παρουσιάζοντάς τον να συγκρούεται με ανώτερες από αυτόν δυνάμεις, είτε με τη μοίρα είτε με το θείο, στις οποίες δεν μπορεί να επιβληθεί. Εντούτοις, ο άνθρωπος δε διστάζει να επιδοθεί σε μία άγρια πάλη για να διατηρήσει τα ιδανικά του, ενώ συνάμα με ένα πηγαίο πείσμα αρνείται να παραδοθεί σαν παθητικό ον στον εμπαιγμό της μοίρας και στα σαδιστικά παιχνίδια των θεών. Με μια ατσάλινη θέληση αποφασίζει ο ίδιος για τη ζωή του και επωμίζεται τις ευθύνες των πράξεών του. Μόνος του και από θεούς και από ανθρώπους μέσα στις αντιξοότητες επιδεικνύει μία μοναδική αξιοπρέπεια. Εξάλλου, έτσι πράττουν οι ήρωες. Γι’ αυτό, τόσο ο Αίας όσο και ο Οιδίπους, ο πρώτος με την αυτοκτονία και ο δεύτερος με την αυτοτύφλωση, προσπαθούν ο μεν να αποκαλύψει και ο δε να ανακαλύψει τον «αληθινό του εαυτό» . Άλλωστε, στους ήρωες η αυτοκαταστροφή είναι σύμφυτη με την ουσία τους . Ωστόσο, καταστροφή είναι για τους άλλους, τους θεατές, τους απλούς, καθημερινούς, δειλούς ανθρώπους για τα ανυπότακτα, επίμονα και ασυμβίβαστα πνεύματα όμως, όπως είναι ο Αίας και ο Οιδίπους, είναι λύτρωση. Εν ολίγοις, θεωρώ πως το απαύγασμα αυτών των δύο σοφόκλειων έργων είναι ότι εστιάζουν στο ψυχικό μεγαλείο του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την υπερηφάνεια αυτού εν τω μέσω των συμφορών. Συνεπώς, εξαιτίας αυτής της προαναφερθείσας παρεμφερούς στάσης που τηρούν και ο Αίας, αλλά και ο Οιδίπους απέναντι στις αντιξοότητες, οι οποίες τους πλήττουν, αφορμήθηκα ούτως ώστε να ασχοληθώ με αυτές τις δύο τραγωδίες. Εν συνόψει, απώτερος σκοπός της μεταπτυχιακής μου διατριβής και κύριο μέλημά μου είναι η εξονυχιστική διερεύνηση του τι καταδυναστεύει τις ζωές των δύο ηρώων ανώτερες, υπερφυσικές δυνάμεις, όπως οι θεοί και η μοίρα, ή οι ίδιοι οι άνθρωποι μέσω των αποφάσεων που λαμβάνουν; ή μήπως ένας βασανιστικός αλλά συγχρόνως λυτρωτικός συγκερασμός αυτών των παραγόντων; Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι κίνητρό μου για εντρύφηση στα θέματα αυτά αποτέλεσε το γεγονός πως οι συγκεκριμένες ιδέες συνιστούν διαχρονικά ζητήματα, που διέπουν την κοινωνία και απασχολούν τους σύγχρονους ανθρώπους, καθώς άπτονται υπαρξιακών προβλημάτων, θεμελιωδών για την ανάπτυξη της κοσμοθεωρίας του καθενός. Εν κατακλείδι, καμία προσπάθεια εκ μέρους μου για διαλεύκανση των ανωτέρω θεμάτων δεν διακρίνεται από απολυτότητα, αλλά έπειτα από συστηματική μελέτη επεχείρησα τις δικές μου προσεγγίσεις σε αυτά.