| Περίληψη: | H παρούσα διδακτορική διατριβή διερεύνησε προσωπικούς, οικογενειακούς και σχολικούς παράγοντες που επιδρούν στην επιθετική συμπεριφορά και στη θυματοποίηση των μαθητών, με σκοπό να προτείνει τη διαμόρφωση ενός ψυχολογικού προφίλ για τον Θύτη, το Θύμα και τον Παρατηρητή περιστατικών ενδοσχολικής βίας. Η έρευνα διεξήχθη σε τρεις (3) φάσεις (Α΄ Φάση: Πιλοτική, Β΄ Φάση: Διερευνητική και Γ΄ Φάση: Επιβεβαιωτική) και συμμετείχαν συνολικά 2076 μαθητές τυχαία επιλεγμένων Γυμνασίων του νομού Αχαΐας. Οι μαθητές συμπλήρωσαν συστοιχία κλιμάκων (τα τελικά εργαλεία μέτρησης περιλαμβάνουν 186 ερωτήσεις που διαχωρίζονταν σε 16 διασκευασμένες κλίμακες) που αφορούσε στο ρόλο που υιοθετούν οι μαθητές σε περιστατικά εκφοβισμού, στοιχεία της προσωπικότητας τους, τις οικογενειακές και σχολικές τους εμπειρίες. Η ψυχομετρική ανάλυση έδειξε πως οι κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα είχαν αξιοπιστία και εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής. Η στατιστική ανάλυση έδειξε πως οι Θύτες επιλέγουν: (1) ορθολογιστικά να είναι βίαιοι, (2) να έχουν θετική στάση απέναντι στη βία, (3) είναι ευερέθιστοι, (4) στερούνται φιλοκοινωνικών δεξιοτήτων, (5) βιώνουν συγκρούσεις στο οικογενειακό τους πλαίσιο, (6) χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα μαθήματα και, (7) ενώ νιώθουν ότι απειλούνται στο σπίτι, υιοθετούν το ρόλο του δυνατού στο σχολείο. Από την άλλη πλευρά, οι αναλύσεις έδειξαν πως οι μαθητές Θύματα είναι έφηβοι που χαρακτηρίζονται από: (1) χαμηλή αυτοεκτίμηση, (2) άγχος-νευρικότητα και (3) φόβο τιμωρίας. Επίσης, νιώθουν πως: (4) δεν έχουν στήριξη από τους συμμαθητές τους, (5) βιώνουν άσχημες συμπεριφορές από τους εκπαιδευτικούς τους, (6) βιώνουν την αδιαφορία των γονέων και (7) ένα συγκρουσιακό κλίμα στο σπίτι. Οι Παρατηρητές: (1) υιοθετούν συμμετοχικούς ρόλους Θύτη και Θύματος, (2) επισημαίνουν το άσχημο σχολικό κλίμα, (3) δηλώνουν υψηλά επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας και (4) δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων. Στο πλαίσιο της επιβεβαιωτικής παραγοντικής ανάλυσης ελέγχθηκαν ξεχωριστά Μοντέλα Δομικών Εξισώσεων για τον Θύτη, το Θύμα και τον Παρατηρητή, με τους δείκτες προσαρμογής τους να είναι πολύ υψηλοί, ενώ επιβεβαιώθηκαν στατιστικά σημαντικές θετικές και αρνητικές επιδράσεις ανάμεσα σε προσωπικούς, οικογενειακούς και σχολικούς παράγοντες και στη βίαιη συμπεριφορά στο σχολείο, στη θυματοποίηση και στη παρατήρηση βίας. Ακόμα, αναδείχτηκαν διαφορετικοί τύποι θυτών και πιο συγκεκριμένα: ο ‘Θύτης Σωματικών Επιθέσεων’, ο ‘Θύτης Λεκτικών Επιθέσεων’, ο ‘Θύτης Έμμεσων Επιθέσεων’ και ο ‘Θύτης - Βανδαλιστής’. Από τις αυτοαναφορές των μαθητών προκύπτει ότι η στάση των θυτών επηρεάζεται από μια μακιαβελλική τάση να κυριαρχήσουν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθώς ωφελούνται από τις ενέργειες τους (Andreou, 2004. Bandura, 1986). Επιπρόσθετα, οι σχέσεις μεταξύ μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών επιδρούν στις στάσεις των ίδιων των μαθητών απέναντι στη βία (Swearer et al., 2010). Συνεπώς, τα διάφορα προγράμματα παρέμβασης και πρόληψης της ενδοσχολικής βίας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν θύτες και θύματα αποκομμένα από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν, αλλά να διερευνήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους μέσα από μία οικολογική προσέγγιση (Bronfenbrenner,1979). Απαιτείται ένας πολύ-επίπεδος σχεδιασμός σε συνεργασία με τα οικογενειακά, σχολικά, φιλικά, κοινωνικά δίκτυα στα οποία κινούνται και με τα οποία αλληλεπιδρούν οι μαθητές. Οι πολλαπλές αξιολογήσεις των προγραμμάτων καθιστούν σαφές ότι μια αποτελεσματική παρέμβαση προϋποθέτει συνεργασία και ενδυνάμωση όλων των μελών της σχολικής κοινότητας, ευαισθητοποίηση των γονέων, καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας, κριτικού αναστοχασμού, ενσυναισθητικής κατανόησης, κοινωνικής ευαισθησίας και αποδοχής της διαφορετικότητας με στόχο την αναμόρφωση του σχολικού κλίματος (Mishna, 2008. Rigby, 2011. Τριλίβα και συν., 2012).
|
|---|
