| Περίληψη: | Η παρούσα ερευνητική εργασία ασχολείται με τη διερεύνηση των οπτικών
αναπαραστάσεων του σώματος του παιδιού στην εικονογράφηση των
σχολικών βιβλίων της Γλώσσας των Α’, Δ’ και ΣΤ’ τάξεων του δημοτικού
σχολείου. Τα τελευταία σαράντα χρόνια, το σώμα βρίσκεται στο προσκήνιο
του ερευνητικού ενδιαφέροντος σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δημιουργίας.
Ωστόσο, στην εκπαιδευτική έρευνα και θεωρία, παρατηρείται μια σημαντική
υστέρηση, καθώς το σώμα εξακολουθεί να θεωρείται είτε δεδομένο είτε απόν
στη λογική της επικράτησης μιας καρτεσιανής δυϊστικής λογικής. Σύμφωνα με
τη θεωρία του Foucault (1972, 1980, 2011a, 2011b), το σώμα είναι
κατασκεύασμα του κυρίαρχου λόγου. Επομένως, και ο θεσμικός λόγος του
σχολείου, όπως εκφράζεται από τα αναγνωστικά εγχειρίδια, κατασκευάζει μία
συγκεκριμένη άποψη για το σώμα του παιδιού, το «κανονικοποιεί» και
επιχειρεί να το καταστήσει πειθήνιο.
Η έρευνα του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων γνώρισε τεράστια
άνθιση από τη δεκαετία του ’70 και έπειτα, λόγω της αναγνώρισης των
επιδράσεών τους τόσο στους/στις εκπαιδευτικούς όσο και στους/στις
μαθητές/τριες σε γνωστικό, συναισθηματικό και κανονιστικό επίπεδο. Αν και
έχουν αναπτυχθεί ποικίλες τεχνικές έρευνας των σχολικών βιβλίων, για τους
σκοπούς της ερευνητικής μας εργασίας, κρίναμε σκόπιμη και ωφέλιμη τη
συνδυαστική αξιοποίηση τεχνικών ανάλυσης σε μικρο- και μακρο-επίπεδο
(ανάλυση περιεχομένου, ερμηνευτική και γραμματική του οπτικού
σχεδιασμού των Kress & van Leeuwen, 2010). Με αυτόν τον τρόπο,
επιχειρήσαμε να ελαχιστοποιήσουμε τα πιθανά μειονεκτήματα που θα είχε η
μεμονωμένη χρήση της καθεμίας ξεχωριστά.
Στα οκτώ τεύχη του βιβλίου μαθητή που εξετάσαμε εντοπίστηκαν
οπτικές αναπαραστάσεις πεντακοσίων σαράντα παιδικών σωμάτων. Τα
ευρήματα της έρευνάς μας ανέδειξαν την απουσία, στον θεσμικό λόγο των
σχολικών εγχειριδίων, απεικόνισης εναλλακτικών παιδικών σωμάτων και
συνακόλουθα, την επικράτηση μιας νεοσυντηρητικής τάσης και μιας
νεοφιλελεύθερης προσέγγισης στην εικονογράφηση των νέων σχολικών
βιβλίων.
|
|---|
