Κοιτασματολογικά χαρακτηριστικά της μεταλλοφορίας σιδήρου στον Άγιο Ελισσαίο Λακωνίας

• Main Author: Σοφής, Νικόλαος
• Other Authors: Καλαϊτζίδης, Σταύρος
• Format: Thesis
• Language: Greek
• Published: 2018
• Subjects: Κοιτασματολογία; Άγιος Ελισσαίος; Λακωνία; Ore geology; 553.3

Τα μεταλλεία του Αγίου Ελισσαίου (Μεταλλεία Βατικών) εντοπίζονται στο νοτιοανατολικό άκρο της Πελοποννήσου. Η περιοχή μελέτης είναι ορεινή, η οποία όμως δεν απέχει μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα και βρέχεται από τον Λακωνικό κόλπο. Σε σχετικά κοντινή απόσταση βρίσκονται και οι Μολάοι με τη γνωστή μεταλλοφορία Cu-Zn, ενώ η τοπογραφία χαρακτηρίζεται από σχετικά ήπιες κλίσεις. Ουσιαστικά, όταν αναφερόμαστε στα μεταλλεία των Βατικών, κάνουμε λόγο για τον ορεινό όγκο μεταξύ Αγίων Αναργύρων – Κουλεντιανού πύργου και Βιγκλαφίων, γνωστό ως “Όρος”, ο οποίος είναι ενταγμένος στο Δίκτυο Natura και προστατευόμενος από το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΑΠ) ως ιδιαίτερος ορεινός όγκος και είναι πλούσιος στο μεταλλικό ορυκτό αιματίτη και γενικά σε οξείδια του σιδήρου. Επίσης, η ύπαρξη σκωρίων μαρτυρά θέσεις αρχαίων καμινιών, με τις πιο εμφανείς στο Παλαιόκαστρο αλλά κυρίως στο Ψαθάκι, εντός της σημερινής πόλης της Νεάπολης. Για τη μελέτη της συγκεκριμένης μεταλλοφορίας χρησιμοποιήθηκαν πετρογραφικές και γεωχημικές μέθοδοι, ώστε να καθοριστούν οι χαρακτήρες που προσδιορίζουν τον τύπο της μεταλλοφορίας και αποδίδουν το περιβάλλον σχηματισμού, την πετρολογική και χημική σύστασή της. Ειδικότερα πραγματοποιήθηκαν: οπτική παρατήρηση λεπτών και στιλπνών τομών σε πολωτικό μικροσκόπιο λευκού φωτός, εξέταση με περιθλασιμετρία και φθορισιμετρία κόνεως ακτινών Χ, γεωχημικές αναλύσεις με χρήση φασματομετρίας μάζας επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος (ICP-MS), καθώς και εξέταση με ηλεκτρονική μικροσκοπία σάρωσης (SEM-EDS). Το κοίτασμα του Αγίου Ελισσαίου μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα υδροθερμικό κοίτασμα χαμηλών θερμοκρασιών, που εμφανίζεται σε ζώνη αποκόλλησης (detachment fault zone) στο ανώτερο τμήμα της οροφής ενός μεταμορφικού συμπλέγματος. Η μεταλλοφορία αποτελείται αποκλειστικά από οξείδια του σιδήρου. Με βάση τη στατιστική επεξεργασία ορυκτολογικών, ορυκτοχημικών, πετρογραφικών, πετρολογικών και γεωχημικών δεδομένων, προκύπτει αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στα οξείδια ασβεστίου (CaO) και σιδήρου (FeO), γεγονός που εξηγεί την ταυτότητα του μηχανισμού γένεσης. Ο μηχανισμός γένεσης που έδρασε ήταν η μετασωματική αντικατάσταση, ευρύτερα γνωστή ως «αντικατάσταση σε μάρμαρο», η οποία λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις κατά τις οποίες υδροθερμικά διαλύματα συναντούν πορώδες ασβεστιτικό πέτρωμα και εισχωρούν στους πόρους και τις διαθέσιμες διαρρήξεις, αποθέτοντας εν τέλει την εκάστοτε μεταλλοφορία. Η εξεταζόμενη μεταλλοφορία οξειδίων σιδήρου εμφανίζεται ως επί το πλείστον με τη μορφή δομών ζωνώδους ή/και φακοειδούς γεωμετρίας μέσα στο πέτρωμα ξενιστή, το οποίο αποτελείται από τους ασβεστόλιθους Τριπόλεως, που υπέρκεινται της επαφής με τη Φυλλιτική- Χαλαζιτική σειρά, επονομαζόμενη και Ενότητα Άρνας.