Επιγενετικές αλλαγές στον καρκίνο του προστάτη : διερεύνηση του ρόλου των μεθυλοτρανσφεράσων του DNA στην εξέλιξη της νόσου και στην ανάπτυξη επιθετικών φαινοτύπων

• Κύριος συγγραφέας: Λογοθέτη, Σουζάνα
• Άλλοι συγγραφείς: Τζελέπη, Βασιλική
• Μορφή: Thesis
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2019
• Θέματα: Καρκίνος προστάτη; Ευνουχοαντόχος καρκίνος προστάτη; DNA-μεθυλοτρανσφεράσες; Μεθυλίωση DNA; Επιγενετικές αλλαγές; Τράπεζα ιστών; Ιστική μικροσυστοιχία; Prostate cancer; Castrate resistant; DNA methyltransferases; DNA methylation; Epigenetics; Tissue bank; Tissue Microarray (TMA); 616.994 63

Ο καρκίνος προστάτη αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα και δεύτερο σε θνητότητα σπλαχνικό καρκίνο στους άνδρες. Η νόσος χαρακτηρίζεται από μεγάλη ετερογένεια που κυμαίνεται από αργά εξελισσόμενη έως ταχέως αναπτυσσόμενη και επιθετική. Η επιγενετική αφορά σε αναστρέψιμες κληρονομήσιμες αλλαγές στον φαινότυπο των κυττάρων χωρίς να δημιουργούνται αλλαγές στον γονότυπο αυτών. Κατά τη διάρκεια ανάπτυξης και εξέλιξης του καρκίνου, τα καρκινικά κύτταρα υφίστανται μη φυσιολογικές επιγενετικές τροποποιήσεις. Η μεθυλίωση του DNA, που αποτελεί την πιο καλά μελετημένη επιγενετική τροποποίηση, επιτελείται από την οικογένεια DNA-μεθυλοτρανσφεράσες (DNMTs) στις οποίες ανήκουν οι DNMT1, DNMT2, DNMT3A, DNMT3B και DNMT3L. Στην παρούσα μελέτη, διερευνήθηκαν οι αλλαγές που παρατηρούνται στην έκφραση των DNMTs σε όλο τα φάσμα εξέλιξης του καρκίνου προστάτη με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας. Για τον σκοπό αυτό, δείγματα (μονιμοποιημένα σε φορμόλη και εγκλεισμένα σε παραφίνη) ριζικής προστατεκτομής ασθενών από το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών (ΠΓΝΠ) καθώς και από το MDAnderson Cancer Center (MDACC, Τέξας, ΗΠΑ) χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή 7 ιστικών μικροσυστοιχιών (Tissue Microarrays-TMAs). Ιστικά παρασκευάσματα από συνολικά 309 ασθενείς που συνιστούν όλο τα φάσμα εξέλιξης του καρκίνου προστάτη (χαμηλού βαθμού κακοήθειας, υψηλού βαθμού κακοήθειας, νεοπλάσματα υπό θεραπεία ανδρογονικού αποκλεισμού, ευνουχοάντοχος καρκίνος προστάτη και νευροενδοκρινές καρκίνωμα) χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα μελέτη. Επιπλέον, σε 71 συνολικά ασθενείς υπήρχε διαθέσιμος ιστός από λεμφαδενικές μεταστάσεις. Παρακείμενο μη νεοπλασματικό παρέγχυμα από την περιφερική ζώνη του προστάτη μελετήθηκε σε 100 από τους ασθενείς. Αντισώματα έναντι των DNMT1, DNMT2, DNMT3A, DNMT3B και DNMT3L χρησιμοποιήθηκαν για τον ανοσοϊστοχημικό χαρακτηρισμό της έκφρασης των αντίστοιχων ενζυμικών μορίων. Η εκτίμηση της έκφρασης των μορίων έγινε από έναν παρατηρητή, ενώ η πυρηνική έκφραση των DNMT1, DNMT3A, DNMT3B και DNMT3L προσδιορίστηκε, επίσης, με το λογισμικό Image Pro Plus 7.0. Σύγκριση της εκτίμησης του παρατηρητή με την αυτόματη εκτίμηση από το λογισμικό, έδειξαν εξαιρετική (DNMT1, DNMT3B) και μέτρια (DNMT3A, DNMT3L) συμφωνία. Η παρουσία κυτταροπλασματικής έκφρασης στην DNMT3A και η ασθενής ένταση της χρώσης στην DNMT3L μείωσαν την ευαισθησία του λογισμικού στην εκτίμηση της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε σύγκριση της έκφρασης των μορίων μεταξύ του μη νεοπλασματικού παρεγχύματος με τα νεοπλάσματα. Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση της έκφρασης της DNMT1, DNMT2, και DNMT3L στο νεοπλασματικό επιθήλιο σε σχέση με το παρακείμενο παρέγχυμα. Σύγκριση μεταξύ των διαφόρων σταδίων εξέλιξης της νόσου έδειξε ότι τα χαμηλού βαθμού κακοήθειας νεοπλάσματα είχαν χαμηλότερη έκφραση DNMT1 και DNMT3L σε σχέση με τα υψηλού βαθμού κακοήθειας. Η λήψη θεραπείας φαίνεται ότι προκάλεσε αύξηση της έκφρασης DNMT2, ενώ στον ευνουχοάντοχο καρκίνο προστάτη φαίνεται να αυξάνεται η DNMT3B και στο νευροενδοκρινή καρκίνο οι DNMT3A και DNMT3B. Τέλος, στις λεμφαδενικές μεταστάσεις παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των DNMT1, DNMT2, DNMT3A και DNMT3L. Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν ένα σημαντικό ρόλο των DNMTs στον καρκίνο προστάτη. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται ότι υπάρχει ένας διακριτός ρόλος του κάθε μορίου κατά την ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη. Οι DNMT1, DNMT2, και DNMT3L φαίνεται να σχετίζονται με την νεοπλασματική εξαλλαγή των κυττάρων, η DNMT2 φαίνεται να αυξάνεται ως απάντηση στη λήψη θεραπείας, ενώ οι DNMT3A και DNMT3B φαίνεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη επιθετικών φαινοτύπων. Τέλος, οι DNMT1 και DNMT3L πιθανόν να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη λεμφαδενικών μεταστάσεων. Περαιτέρω μελέτη του λειτουργικού ρόλου των DNMTs στον καρκίνο προστάτη αποτελούν μελλοντικό στόχο της ομάδας μας και θα βοηθήσουν στην κατανόηση του ρόλο τους δημιουργώντας τη βάση για εξειδικευμένη θεραπευτική στόχευση του μονοπατιού.