| Περίληψη: | Καλωσορίζοντας τη νέα ψηφιακή εποχή ο Πολιτισμός και η κληρονομιά του ενσωματώνει καθημερινά όλο και περισσότερο την τεχνολογία και τις εφαρμογές της Πληροφορικής στην έρευνα και την καθημερινή του πρακτική. Η παρούσα διατριβή φιλοξενεί μια, ιδιαίτερα, εκτεταμένη έρευνα της διεθνούς βιβλιογραφίας αποδελτιώνοντας μια πληθώρα ψηφιακών συστημάτων που υποστηρίζουν με τις υπηρεσίες τους ποικίλα επιστημονικά πεδία του Πολιτισμού. Μέσα από την παραπάνω έρευνα καθίσταται σαφές ότι οι ψηφιακές υπηρεσίες που έχουν προταθεί έως σήμερα, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, αφορούν την υποστήριξη των διαδικασιών της ψηφιοποίησης, της ψηφιακής διατήρησης και διάσωσης, αλλά και της οργάνωσης και γνωστοποίησης της πολιτισμικής πληροφορίας. Στη διατριβή αυτή προσπαθούμε να αποτυπώσουμε το επόμενο βήμα στη σχέση Πληροφορικής και Πολιτισμού, παίρνοντας σαν δεδομένο ότι η τεχνολογία δεν μένει σταθερή και καθημερινά τροφοδοτεί την ανθρωπότητα με νέα επιτεύγματα (Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Επαυξημένη και Εικονική Πραγματικότητα, Σημασιολογικός Ιστός, Μη Επανδρωμένα Ιπτάμενα Οχήματα). Η απάντηση που προτείνει αυτή η διατριβή είναι ο εκσυγχρονισμός των ψηφιακών υπηρεσιών που υποστηρίζουν τις διαδικασίες διαχείρισης (καταγραφή, ψηφιοποίηση, οργάνωση, διάχυση, αξιοποίηση) της πολιτισμικής πληροφορίας ούτως ώστε να γίνουν περισσότερο επίκαιρες, προσαρμοστικές, επεκτάσιμες, εξατομικεύσιμες και αποτελεσματικές ή αλλιώς πιο «έξυπνες». Προτείνουμε τη δημιουργία έξυπνων ψηφιακών περιβαλλόντων που να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρουν έξυπνες υπηρεσίες για τον Πολιτισμό και την κληρονομιά του, με σύγχρονο τρόπο, αλλά και να υποστηρίζουν την βιωσιμότητα του φορέα που τα λειτουργεί. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ένα ψηφιακό περιβάλλον χαρακτηρίζεται «έξυπνο» όταν προσπαθεί να αντιγράψει τις θεμελιώδεις ικανότητες του ανθρώπου και της φύσης προκειμένου να επιτύχει επαρκή πρόοδο στην επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Για τη διατριβή αυτή, ένα έξυπνο ψηφιακό περιβάλλον (πλατφόρμα υπηρεσιών, σύστημα) για τον Πολιτισμό και την κληρονομιά του οφείλει να σχεδιάζεται με τέτοιο τρόπο που να προσφέρει έξυπνες ψηφιακές υπηρεσίες τόσο σε ειδικούς και επαγγελματίες όσο και σε θιασώτες του Πολιτισμού, να καλλιεργεί ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στους χρήστες του όσον αφορά τη διαχείριση της πολιτισμικής πληροφορίας, να προσφέρει υπηρεσίες ανεξάρτητα από το χώρο και το χρόνο που βρίσκεται ο χρήστης, να οπτικοποιεί την πολιτισμική πληροφορία με τρόπο που να απαντά στις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη, να διαχέει την πολιτισμική πληροφορία σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κοινά και να ευαισθητοποιεί τους χρήστες πάνω σε ζητήματα διάσωσης της κληρονομιάς του Πολιτισμού. Μια σειρά από ερευνητικά ερωτήματα αναδύονται άμεσα: Πώς θα σχεδιάσουμε ένα σύγχρονο έξυπνο ψηφιακό περιβάλλον για τον Πολιτισμό και την κληρονομιά του; Πώς θα αξιολογήσουμε την προσφορά ενός τέτοιου περιβάλλοντος στην ικανοποίηση των χρηστών που το χρησιμοποιούν και των φορέων που το λειτουργούν;
Μελετώντας τη διεθνή βιβλιογραφία καταλήξαμε σε μια σειρά από σχεδιαστικές προκλήσεις που απαντώνται σε έξυπνα ψηφιακά περιβάλλοντα, σήμερα. Πηγαίνοντας την έρευνα ένα βήμα πιο πέρα, προσαρμόσαμε αυτές τις προκλήσεις στα έξυπνα ψηφιακά περιβάλλοντα που προορίζονται για λειτουργία στην περιοχή του Πολιτισμού και της κληρονομιάς του. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε σχεδιαστικές αρχές που δημιουργούν σύγχρονα, επεκτάσιμα και προσαρμοστικά περιβάλλοντα που υποστηρίζουν την ταυτόχρονη χρήση των υπηρεσιών τους, τους κινούμενους χρήστες, ενώ προσφέρουν τις υπηρεσίες τους βελτιστοποιώντας το λόγο της ποιότητας ως προς το κόστος. Προτείνουμε σύγχρονες τεχνικές οπτικοποίησης των πολιτισμικών δεδομένων ανάλογα με το σκοπό του κάθε περιβάλλοντος καθώς επίσης και τεχνικές και μηχανισμούς προστασίας των περιβαλλόντων και των δεδομένων τους που έχουν σαν στόχο την ενίσχυση της ασφάλεια τους και τη δημιουργία ενός αισθήματος εμπιστοσύνης στους χρήστες τους. Προτείνουμε την ενσωμάτωση ψηφιακών υπηρεσιών που υποστηρίζουν τη συμμετοχικότητα, δηλαδή την ενεργό συμμετοχή των χρηστών στη διαδικασία συλλογής ψηφιακών πολιτισμικών δεδομένων από μια σύγχρονη ψηφιακή πλατφόρμα για τον Πολιτισμό. Επίσης, οι φορείς του πολιτισμού που αποφασίζουν να λειτουργήσουν ένα έξυπνο ψηφιακό περιβάλλον, περιμένουν από αυτό να συμβάλλει στο στόχο της βιωσιμότητας του φορέα με τις έξυπνες υπηρεσίες του. Προτείνουμε μια σειρά από αρχές για το σχεδιασμό υπηρεσιών διάχυσης και αξιοποίησης τις οποίες πρέπει να προσφέρει κάθε σύγχρονο έξυπνο ψηφιακό περιβάλλον που διαχειρίζεται πολιτισμική πληροφορία. Συνδυάζοντας βασικά χαρακτηριστικά ευρέως αποδεκτών μεθόδων αξιολόγησης περιβαλλόντων που προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες, ενισχύουμε τη σημερινή βιβλιογραφία προτείνοντας μια σειρά από καινοτόμες μεθοδολογίες αξιολόγησης κατάλληλες για έξυπνα ψηφιακά περιβάλλοντα που διαχειρίζονται, διαχέουν και αξιοποιούν πολιτισμική πληροφορία. Οι μεθοδολογίες αυτές υπηρετούν διάφορους σκοπούς όπως την ανάδειξη των καινοτόμων έξυπνων υπηρεσιών που προσφέρει ένα περιβάλλον συγκρινόμενο με παρόμοια συστήματα, την αξιολόγηση των τεχνικών χαρακτηριστικών της κάθε υπηρεσίας που προσφέρει ένα περιβάλλον, αλλά και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η χρήση ενός ψηφιακού πολιτισμικού περιβάλλοντος για τους χρήστες του, σε προσωπικό επίπεδο και στη σχέση των χρηστών με την κοινωνία.
Οι αρχές σχεδιασμού και οι μεθοδολογίες αξιολόγησης που προτείνονται από τη διατριβή αυτή δοκιμάστηκαν στην πράξη, κατά τη δημιουργία και λειτουργία τριών διαφορετικών έξυπνων ψηφιακών περιβαλλόντων που διαχειρίζονται πραγματικά πολιτισμικά δεδομένα. Πιο συγκεκριμένα: (i) Το έξυπνο σύστημα PARAIDS διαχειρίζεται υπαίθριες πολιτιστικές εκδηλώσεις και πιο συγκεκριμένα καρναβαλικές παρελάσεις, που προσελκύουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών και συμμετεχόντων. Το σύστημα προσφέρει έξυπνα ψηφιακά εργαλεία διαχείρισης της εκδήλωσης σε πραγματικό χρόνο, κατάλληλα για χρήση από διοργανωτές τέτοιων εκδηλώσεων. Υπηρετώντας με συνέπεια το στόχο της βιωσιμότητας, το PARAIDS προσφέρει έξυπνες υπηρεσίες διάχυσης της εκδήλωσης στο ευρύ κοινό, καθώς και υπηρεσίες που μπορούν να δημιουργήσουν έσοδα για τους διοργανωτές και, παράλληλα, να δώσουν προστιθέμενη αξία στην τοπική οικονομία. (ii) Το έξυπνο ψηφιακό σύστημα Active Visitor προσφέρει καινοτόμες υπηρεσίες επαυξημένης πραγματικότητας και ψηφιακής κοινωνικοποίησης σε πολιτισμικά περιβάλλοντα εσωτερικού χώρου και συγκεκριμένα σε βιβλιοθήκες, μετατρέποντας την παραδοσιακή βιβλιοθήκη σε ένα χώρο καινοτομίας και κοινωνικοποίησης. Το σύστημα προσφέρει διαδραστικές υπηρεσίες επαυξημένης πραγματικότητας επιτρέποντας στους χρήστες να αλληλεπιδράσουν ψηφιακά με το φυσικό βιβλίο, ενώ υποστηρίζει την επικοινωνία μεταξύ των επισκεπτών της βιβλιοθήκης προτρέποντας τους να σχηματίσουν στιγμιαία κοινωνικά δίκτυα ανταλλαγής απόψεων μέσα στο χώρο της βιβλιοθήκης. Η βιωσιμότητα της βιβλιοθήκης που φιλοξενεί μια εγκατάσταση του Active Visitor προωθείται μέσα από μια ιδιαίτερη ψηφιακή υπηρεσία εξατομίκευσης της διαδικασίας ανάγνωσης του φυσικού βιβλίου, που είναι διαθέσιμη προς αγορά από τους επισκέπτες της βιβλιοθήκης. (iii) Η διαδικτυακή συμμετοχική πλατφόρμα πολιτισμικού περιεχομένου, Culture Gate, είναι ένα ψηφιακό περιβάλλον πολλαπλών χρήσεων που απευθύνεται σε ειδικούς και θιασώτες του Πολιτισμού. Το Culture Gate συγκεντρώνει, οργανώνει και διαδίδει πολιτισμικές πληροφορίες στο παγκόσμιο κοινό. Η πλατφόρμα ζητά από τους χρήστες της να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία συλλογής πολιτισμικού περιεχομένου και υλοποιεί μια σειρά από μηχανισμούς για να προστατεύσει τις συνεισφορές των χρηστών προσδοκώντας να εμπνεύσει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης μεταξύ του περιβάλλοντος και των χρηστών του. Ταυτόχρονα, η πλατφόρμα υποστηρίζει δύο έξυπνες κινητές εφαρμογές που αφενός βοηθούν τους χρήστες να καταγράψουν, να ψηφιοποιήσουν και να διασώσουν πολιτισμικό περιεχόμενο, όταν αυτό δημιουργείται, σε πραγματικό χρόνο και αφετέρου να προσεγγίσουν σημεία Πολιτισμού που βρίσκονται κοντά στην τρέχουσα θέση τους παρέχοντας παράλληλα υπηρεσίες ξενάγησης σε πραγματικό χρόνο. Το περιεχόμενο και οι υπηρεσίες της πλατφόρμας έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο αξιοποίησης από επαγγελματίες και φορείς του Πολιτισμού, του Τουρισμού ή του Εμπορίου, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητά τους. Εξαιτίας της στενής σχέσης του Πολιτισμού και της Εκπαίδευσης, στα πλαίσια της διατριβής αυτής, σχεδιάστηκε μια έκδοση της πλατφόρμας, κατάλληλη για εκπαιδευτική χρήση. Η εκπαιδευτική έκδοση του Culture Gate φέρει τα χαρακτηριστικά γνωστών θεωριών μάθησης και μαθησιακών οντοτήτων που μπορούν να παράξουν εκπαιδευτικό αποτέλεσμα.
Οι καινοτόμες σχεδιαστικές αρχές και οι πρωτότυπες μεθοδολογίες αξιολόγησης για έξυπνα ψηφιακά πολιτισμικά περιβάλλοντα που προτάθηκαν στα πλαίσια της παρούσας διατριβής, έγιναν ευρέως αποδεκτές από την επιστημονική κοινότητα. Τα ψηφιακά περιβάλλοντα που σχεδιάστηκαν, υλοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν, παρουσιάστηκαν σε μεγάλα διεθνή επιστημονικά συνέδρια της κληρονομιάς του Πολιτισμού και της πληροφορικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
|
|---|
