| Περίληψη: | Τα βασικά χαρακτηριστικά του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος είναι κυρίως οι κοινές αξίες, το υψηλό επίπεδο αυτονομίας, το κριτικό πνεύμα, η δημιουργία νέας γνώσης, η εκπαιδευτική εμπειρία, το αλτρουιστικό ενδιαφέρον για τους φοιτητές, η εφαρμογή της λογικής, η χρησιμοποίηση των αποδείξεων, η εννοιολογική θεωρητική αυστηρότητα και η ανιδιοτελής αναζήτηση της αλήθειας μέσω της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Ωστόσο, το ακαδημαϊκό περιβάλλον δεν είναι «αποστειρωμένο» που σημαίνει ότι εγκυμονεί ή φιλοξενεί καταστάσεις που μπορεί να συνιστούν ή να αναχθούν σε προβλήματα για τους φοιτητές. Σε αυτό το πλαίσιο εμφανίζεται το σύνδρομο της φοιτητικής εξουθένωσης -γνωστό και ως ακαδημαϊκή εξουθένωση- έχοντας αιτίες πολυσύνθετης φύσης και επίδρασης.
Σκοπός της διατριβής είναι η μελέτη αιτιωδών παραγόντων που συντελούν στο σύνδρομο της εξουθένωσης των φοιτητών αλλά και των συσχετίσεων που υφίστανται μεταξύ τους με στόχο τη δημιουργία ενός ενιαίου αιτιακού υπόβαθρου της φοιτητικής εξουθένωσης. Μεθοδολογικά το φαινόμενο της εξουθένωσης προσεγγίστηκε στη βάση της πολυπαραγοντικής στατιστικής ανάλυσης σε δομημένο ερωτηματολόγιο με θεματικές ενότητες που σχετίζονται με το φαινόμενο της εξουθένωσης των φοιτητών όπως στοιχεία φοιτητικής ζωής, ικανοποίησης από σπουδές και συναισθηματικής νοημοσύνης. Για τα ερωτήματα κάθε θεματικής ενότητας πραγματοποιήθηκε διερευνητική παραγοντική ανάλυση ώστε να βρεθούν τα λανθάνοντα χαρακτηριστικά που υπάρχουν πίσω από αυτά και έχουν αιτιώδη σχέση -δομικά στοιχεία- με αυτά. Σε κάθε ομάδα ερωτημάτων εφαρμόστηκε πολυτομική θεωρία απόκρισης ερωτημάτων -η οποία διέπεται από την ιδιότητα του αναλλοίωτου και για αυτό είναι ανεξάρτητη του ερωτηματολογίου που διατέθηκε, του δείγματος στο οποίο δόθηκε, δεν υποθέτει ίδια σφάλματα για όλους τους ερωτώμενους και δεν επηρεάζεται από μεροληψία - προκειμένου να εντοπιστούν οι κυρίαρχες ερωτήσεις/μεταβλητές που ασκούν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτήν και να αξιολογηθούν αντικειμενικά όλες οι ερωτήσεις. Οι δέσμες αιτιών που προέκυψαν από την διερευνητική ανάλυση παραγόντων μελετήθηκαν περαιτέρω -ως εξαρτημένες μεταβλητές- κάνοντας χρήση ιεραρχικών δέντρων παλινδρόμησης με ανεξάρτητες μεταβλητές/παράγοντες που αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως επηρεάζοντες τη φοιτητική εξουθένωση ώστε να αναδειχτούν οι σημαντικότεροι από αυτούς και οι αντίστοιχες αλληλεπιδράσεις τους. Τέλος, για να συνεκτιμηθούν οι επιδράσεις, έμμεσες ή/και άμεσες, σε κάθε δέσμη αιτιών που μελετήθηκε προσαρμόστηκε κατάλληλο δομικό υπόδειγμα εξισώσεων.
Τα κυριότερα ευρήματα της διατριβής περιλαμβάνουν:
i. Τα επίπεδα της εξουθένωσης των φοιτητών διαφοροποιούνται αναλόγως του προφίλ της οικογένειας όπου μεγάλωσαν (δύο γονείς, μονογονεϊκή οικογένεια κ.α) με τους φοιτητές που προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες με μητέρα να εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα εξουθένωσης.
ii. Τα επίπεδα της εξουθένωσης των φοιτητών διαφοροποιούνται αναλόγως τους έτους σπουδών φοίτησης με θετική συσχέτιση να εμφανίζεται μέχρι το προτελευταίο έτος σπουδών, μέγιστη τιμή στο προτελευταίο έτος και μικρή κάμψη στο τελευταίο έτος φοίτησης.
iii. Τα επίπεδα της εξουθένωσης των φοιτητών διαφοροποιούνται αναλόγως της σχολής φοίτησης. Τα μεγαλύτερα επίπεδα μέσης εξουθένωσης των φοιτητών εμφανίζονται στην Πολυτεχνική Σχολή ενώ τα μικρότερα στη Σχολή Υγείας. Τα επίπεδα μέσης εξουθένωσης στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών βρίσκονται κάτω από το μέσο όρο του Πανεπιστημίου Πατρών.
iv. Η δέσμη αιτιών της ικανότητας συνεργασίας των φοιτητών με τους άλλους -βάσει της διερευνητικής παραγοντικής ανάλυσης- προέκυψε ότι επηρεάζεται από τη σωματική – ψυχοσυναισθηματική εξάντληση, την αποτελεσματικότητα και αυτοπραγμάτωση από τις σπουδές, την έλλειψη ενδιαφέροντος για σπουδές και απουσία, την ικανότητα αυτοέλεγχου, τη δυσκολία ενσυναίσθησης, την έλλειψη συναισθηματικού αυτοπροσδιορισμού, την ικανότητα ετεροεπίγνωσης, την πίεση φόρτου εργασίας, την ικανοποίηση από το επίπεδο λειτουργιών, την ικανοποίηση από το συνολικό επίπεδο σπουδών, την επαρκή ενημέρωση και οργάνωση, την επάρκεια υποδομών φοίτησης και την αίσθηση ύπαρξης δικαιοσύνης και ανταμοιβής.
v. Σημαντικοί παράγοντες άμεσης ή έμμεσης επιρροής στη δέσμη αιτιών έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους - κυνισμός αναδείχθηκαν η έλλειψη ενδιαφέροντος των σπουδαστών για τις σπουδές τους, η δυσκολία κατανόησης των άλλων μέσα στο πανεπιστήμιο, η σωματική και ψυχο-συναισθηματική τους εξάντληση, η έλλειψη συναισθηματικού τους αυτοπροσδιορισμού, η ικανοποίηση από το συνολικό επίπεδο σπουδών και η αποτελεσματικότητα και αυτοπραγμάτωση από τις σπουδές τους.
vi. Οι παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά στην δέσμη αιτιών της αποπροσωποποίησης των φοιτητών είναι η ύπαρξη δικαιοσύνης και ανταμοιβής, η επαρκής ενημέρωση και οργάνωση, η ψυχοσυναισθηματική εξάντληση, η αποτελεσματικότητα και αυτοπραγμάτωση από τις σπουδές, ο κυνισμός – έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους, η δυσκολία συνεργασίας με τους άλλους, το τμήμα φοίτησης, η ικανότητα αυτοελέγχου και η δυσκολία ενσυναίσθησης.
vii. Κατά τη διαδικασία αποτίμησης των ερωτημάτων με τη θεωρία απόκρισης ερωτημάτων δομήθηκαν συνοπτικά ερωτηματολόγια που δεν υπολείπονται των περισσότερων πλεονεκτημάτων των εκτενών ερωτηματολογίων που μπορούν να εφαρμοστούν σε μεγάλη κλίμακα και σε σύντομο χρόνο με στόχο την ανίχνευση της φοιτητικής εξουθένωσης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των φοιτητών. Προέκυψε ότι περισσότερες από τις μισές ερωτήσεις του συνοπτικού ερωτηματολογίου πρέπει να εστιάζουν στις σπουδές των φοιτητών και στη συνεργασία με τους συμφοιτητές και τους καθηγητές τους. Όπου εντοπιστούν ενδείξεις ανίχνευσης των φαινομένων τότε μπορεί να γίνει χρήση των εκτενών ερωτηματολογίων για τη διεξοδικότερη εξέταση των φαινομένων.
Περαιτέρω έρευνα με βάση τη μεθοδολογία και τα ευρήματα της διατριβής θα μπορούσε να εστιάσει στη μελέτη και άλλων δεσμών αιτιών της φοιτητικής εξουθένωσης στη βάση επέκτασης των αιτιωδών παραγόντων συναισθηματικής νοημοσύνης, φοιτητικής δέσμευσης και στοιχείων της προσωπικότητας. Η δόμηση ενός γράφου αιτιωδών παραγόντων της φοιτητικής εξουθένωσης θα μπορούσε να υλοποιηθεί δια μέσου ενός μεγάλου δείγματος ώστε να εξασφαλιστεί η επάρκειά του για όλους τους συνδυασμούς των αλληλεξαρτήσεων που θα εμφανιστούν στο γράφο εξαρτήσεων.
|
|---|
