Πολιτισμικές αντιλήψεις εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών : η περίπτωση των εκπαιδευτικών ψηφιακών παιχνιδιών

• Κύριος συγγραφέας: Αλεξανδρή, Αθανασία
• Άλλοι συγγραφείς: Alexandri, Athanasia
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2020
• Θέματα: Αντιλήψεις εκπαιδευτικών; Εκπαιδευτικά ψηφιακά παιχνίδια; Teachers' perceptions; Serious games

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται ζητήματα που σχετίζονται με τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αναφορικά με καινοτόμες διδακτικές πρακτικές που εμπλέκουν τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην εκπαιδευτική πράξη. Διερευνάται η εκπαιδευτική ταυτότητα των λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης ως προς τις ΤΠΕ, και ειδικότερα το γνωστικό, διδακτικό, εξωδιδακτικό, προσωπικό προφίλ στο συγκεκριμένο πεδίο ενδιαφέροντος, καθώς και οι αντιλήψεις τους για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Επιπλέον μελετάται η επιρροή που ασκεί το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτισμικό και οικονομικό συγκείμενο στη διαμόρφωση των παιδαγωγικών πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών αναφορικά με τις ΤΠΕ. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται τα προσωπικά και εξωγενή προσκόμματα που αντιμετωπίζουν για την επίτευξη της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η μελέτη των προαναφερθέντων ζητημάτων αποτελεί τη βάση για τη στόχευση ως προς το κεντρικό θέμα της διατριβής, που αφορά στο εκπαιδευτικό ψηφιακό παιχνίδι. Η ευρεία χρήση των ψηφιακών παιχνιδιών από τους εφήβους, ο επιτυχής για τη γνωστική ανάπτυξή τους συνδυασμός παιχνιδιού – μάθησης και η δυνατότητα αξιοποίησης ψηφιακών παιχνιδιών που βασίζονται στη μάθηση (Digital Games Based Learning - DGBL), έστρεψαν το ερευνητικό ενδιαφέρον προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό αποτιμάται αρχικά σε εμπειρικό επίπεδο η δημιουργία ενός και η εφαρμογή δύο εκπαιδευτικών ψηφιακών παιχνιδιών κατά την υλοποίηση Προγράμματος Σχολικών Δραστηριοτήτων και ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην εν λόγω εκπαιδευτική διαδικασία. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η έρευνα στοχεύει στην ανάδειξη του γενικότερου προφίλ του εκπαιδευτικού Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ο οποίος, επιχειρώντας καινοτόμες διδακτικές πρακτικές με τις ΤΠΕ, υποστηρίζει την αξιοποίηση ψηφιακών παιχνιδιών για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας. Συμπληρωματικά, το ερευνητικό ενδιαφέρον στρέφεται στο πεδίο των εξωτερικών παραγόντων που διαμορφώνουν το πλαίσιο στο οποίο ο εκπαιδευτικός καλείται να εφαρμόσει την παιγνιώδη δραστηριότητα, ώστε να αποτυπωθεί ένα ολοκληρωμένο πρόσφορο «περιβάλλον» για την αξιοποίηση των ψηφιακών εκπαιδευτικών παιχνιδιών. Η μελέτη ολοκληρώνεται με τη διαμόρφωση ενός θεωρητικού μοντέλου, στο οποίο σκιαγραφείται το ολοκληρωμένο προφίλ του εκπαιδευτικού που διαθέτει όλα τα απαιτούμενα εφόδια για να ενσωματώνει αποτελεσματικά τα ψηφιακά παιχνίδια στην εκπαιδευτική πράξη. Τέλος, παρατίθενται κάποιες προτάσεις για μελλοντικές ερευνητικές προσπάθειες, που μπορούν να επεκτείνουν/ βελτιώσουν τα αποτελέσματα της έρευνας. Επισημαίνεται ότι το ερευνητικό ενδιαφέρον της παρούσας μελέτης έγκειται στο ότι δεν έχουν ερευνηθεί συνδυαστικά οι γενικότερες αντιλήψεις των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τις ΤΠΕ με τη στάση τους απέναντι στα ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια. Εξάλλου δεν έχει ερευνητικά αποτυπωθεί το ολοκληρωμένο προφίλ του εκπαιδευτικού που αντιμετωπίζει την παιγνιώδη δραστηριότητα όχι μόνο ως μια ενδιαφέρουσα προοπτική, αλλά ως μια ευχάριστη και άκρως παιδαγωγικά επωφελή πρακτική. Η μελέτη υποστηρίζεται από τη θεωρητική προσέγγιση και τη βιβλιογραφική ανασκόπηση των θεμάτων που άπτονται του ενδιαφέροντός της. Ως προς το θεωρητικό πλαίσιο, επικεντρώνεται στα σημαντικότερα πεδία του γενικότερου άξονα των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας, των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών και των παραγόντων που συμβάλλουν στη διαμόρφωσή τους. Επιπροσθέτως, προσεγγίζεται θεωρητικά το ψηφιακό παιχνίδι και τα εκπαιδευτικά ψηφιακά παιχνίδια (serious games) σε σχέση με τις θεωρίες μάθησης, τη Μάθηση Βασισμένη σε Ψηφιακά Παιχνίδια, καθώς και τα ποικίλα οφέλη που αποφέρουν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως προς το μεθοδολογικό πλαίσιο, η εμπειρική έρευνα στράφηκε αρχικά στο πεδίο της δημιουργίας και αξιολόγησης ενός δισδιάστατου και στην αξιολόγηση ενός τρισδιάστατου παιχνιδιού, το οποίο αποτελεί την μετεξέλιξη του πρώτου. Πέραν τούτου, διενεργήθη ποσοτική έρευνα, στην οποία συμμετείχαν εκπαιδευτικοί Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Ως εργαλείο συλλογής δεδομένων αξιοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων περιέλαβε σε πρώτη φάση το συνολικό πληθυσμό - στόχο και σε δεύτερη φάση ένα στοχευμένο δείγμα που προέκυψε από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων του αρχικού στατιστικού πληθυσμού. Ακολούθησε η αποτίμηση όλων των αποτελεσμάτων και η εξαγωγή συμπερασμάτων. Από τα ευρήματα της έρευνας διαπιστώνεται ότι, ενώ το διδακτικό προφίλ των εκπαιδευτικών έχει μαθητοκεντρικό προσανατολισμό, εν τούτοις, δεν αξιοποιούν παιδαγωγικά τις ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Αναγνωρίζουν πιο έντονη τη συνεισφορά των ΤΠΕ σε επίπεδο εξωδιδακτικών δραστηριοτήτων, όπως αυτό της υλοποίησης Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων. Επιπροσθέτως αποκαλύπτονται ελλείμματα τεχνολογικών γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και αναγνωρίζεται το έντονο ενδιαφέρον τους για επιμόρφωση στις ΤΠΕ. Αναφορικά με τους εξωτερικούς παράγοντες που διαμορφώνουν το πλαίσιο για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική πράξη, συμπεραίνεται ότι οι σύγχρονοι Έλληνες/ίδες εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν τα εξωγενή προσκόμματα ως μείζονα στην προσπάθεια αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική πράξη. Αυτά αφορούν πρωτίστως στην ανάγκη βελτίωσης των υποδομών και ενίσχυσης της συνεργατικής κουλτούρας του σχολικού οργανισμού προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αντιθέτως, τα προσωπικά εμπόδια ως προς τη στήριξη και προώθηση καινοτόμων διδακτικών πρακτικών με τις ΤΠΕ αποτιμώνται ως ελάσσονα. Αναφορικά με το πεδίο των αντιλήψεων, συνάγονται θετικές αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ γενικότερα, τη συνεισφορά τους στην επαγγελματική ανάπτυξη και στη μαθησιακή διαδικασία. Παρά ταύτα, εκφράζονται επιφυλάξεις ως προς την ποιοτική αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών από τους μαθητές/τριες. Στο πεδίο των αντιλήψεων για τα ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, αναγνωρίζεται η προστιθέμενη αξία τους στην εκπαιδευτική πράξη, παρά την εξαιρετικά περιορισμένη χρήση τους. Διαπιστώνονται τα ποικίλα οφέλη πρωτίστως της δημιουργίας και δευτερευόντως της χρήσης ενός serious game ως καινοτόμου διδακτικής πρακτικής στο πλαίσιο της τυπικής ή ημιτυπικής εκπαίδευσης. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων του στοχευμένου δείγματος των εκπαιδευτικών που υποστηρίζουν θερμά την αξιοποίηση των εκπαιδευτικών ψηφιακών παιχνιδιών για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας, αποκαλύπτουν διαφοροποιήσεις από το γενικό δείγμα και διαμορφώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προφίλ τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πολύ έντονη διαθεσιμότητα των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών να μετασχηματίσουν τη διδακτική τους πρακτική και τον ρόλο τους σε αυτή, η επαναλαμβανόμενη εθελοντική συμμετοχή τους σε καινοτόμες εξωδιδακτικές συνεργατικές δράσεις με τους μαθητές/τριες, η συστηματική ενασχόλησή τους με τις ΤΠΕ για την προετοιμασία της διδασκαλίας και την αυτοεπιμόρφωση, η συχνότερη αξιοποίηση των ΤΠΕ στην καθημερινή διδακτική πράξη και η περιορισμένη αρνητική επίδραση των εξωγενών προσκομμάτων στην προαναφερθείσα επιλογή. Αναφορικά με τις αντιλήψεις τους για τις ΤΠΕ , αυτές αναγνωρίζονται πιο ισχυρές κυρίως ως προς το πεδίο της συνάρτησής τους με τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας, της επαγγελματικής τους εξέλιξης και της πρόθεσής τους να προσδίδουν έναν ενδιαφέροντα και ελκυστικό χαρακτήρα στη διδασκαλία, προκειμένου να ενισχύουν τα κίνητρα μάθησης των εκπαιδευόμενων.