| Περίληψη: | Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που απαιτεί πολίτες με δημοκρατικές αρχές, αξίες και πεποιθήσεις, και χαρακτηριστικά, όπως ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, η ευθύνη, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η συμμετοχή, ο διάλογος και η συνεργασία. Η έλλειψη αυτών των χαρακτηριστικών όχι μόνο αποδυναμώνει τη δημοκρατία, αλλά μπορεί να τη θέσει ακόμα και σε κίνδυνο. Σήμερα, όλο και περισσότερο, τόσο στις δυτικές δημοκρατικές κοινωνίες όσο και στον χώρο της δημοκρατικής θεωρίας και έρευνας έχει γίνει συνείδηση η ανάγκη για ενδυνάμωση και αναζωογόνηση της δημοκρατίας, ειδικά σε μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικές ανισότητες και η φτώχεια έχουν αυξηθεί, και επιπλέον οι μεταναστευτικές ροές έχουν ενταθεί θέτοντας επιτακτικά ζητήματα δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η χώρα μας δεν είναι ουδόλως απαλλαγμένη από τέτοιου είδους προβλήματα και γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη η Ελληνική Πολιτεία να αντιδράσει. Είναι παραδεκτό ότι ο θεσμός που κατ’ εξοχήν θα μπορούσε να συμβάλει στην ενδυνάμωση της δημοκρατίας είναι το σχολείο.
Ως ένας από τους βασικούς θεσμούς δημοκρατικής ανάπτυξης μιας κοινωνίας, το σχολείο οφείλει να προωθήσει τις δημοκρατικές αξίες και αρχές με κύριο στόχο την ανάπτυξη δημοκρατικής κουλτούρας στους μαθητές και την προετοιμασία τους ως αυριανών δημοκρατικών πολιτών. Στην προοπτική αυτή, η διοίκηση των σχολικών μονάδων μπορεί να διαδραματίσει έναν καθοριστικό ρόλο. Μέσα από την ανάπτυξη συνεργατικών, συμμετοχικών, δημοκρατικών μοντέλων εκπαιδευτικής ηγεσίας, η σχολική διοίκηση θα μπορούσε να ενισχύσει τις δημοκρατικές αξίες και τα δημοκρατικά ιδεώδη των μαθητών και των εκπαιδευτικών, μετασχηματίζοντας τη σχολική μονάδα σε μια δημοκρατική κοινότητα μάθησης.
Το κεντρικό ερώτημα που τέθηκε στην εργασία αυτή είναι αν στο ελληνικό σχολείο προάγονται οι δημοκρατικές αξίες από τη σχολική διοίκηση και τους εκπαιδευτικούς, δηλαδή αν αναπτύσσεται ή όχι η δημοκρατική εκπαιδευτική ηγεσία.
Για τον σκοπό αυτό, στην παρούσα εργασία εφαρμόσαμε τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές ερευνητικές μεθόδους. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας ως μεθοδολογικό εργαλείο το γραπτό ερωτηματολόγιο στο σύνολο των διευθυντών των σχολικών μονάδων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Περιφερειακής Ενότητας Αιτωλοακαρνανίας και σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα εκπαιδευτικών, επιχειρήσαμε να ερευνήσουμε τις στάσεις της σχολικής διοίκησης και των εκπαιδευτικών και αν, μέσα από αυτές τις στάσεις, προωθούνται οι δημοκρατικές αξίες, σε επίπεδο γνώσεων και πρακτικών, στις σχολικές μονάδες.
Επιπλέον, πραγματοποιήσαμε ημιδομημένες συνεντεύξεις σε διευθυντές του ερευνώμενου πληθυσμού, ώστε να διερευνήσουμε τις στάσεις της σχολικής διοίκησης απέναντι στις δημοκρατικές αξίες και στην ενδεχόμενη ανάπτυξη δημοκρατικής ηγεσίας στον χώρο της σχολικής μονάδας, επιδιώκοντας, μέσα από τον συνδυασμό του γραπτού ερωτηματολογίου και των ημιδομημένων συνεντεύξεων, να ενισχύσουμε την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των ερευνητικών αποτελεσμάτων της έρευνάς μας.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σαφές πρόβλημα κατανόησης των εννοιών της δημοκρατικής εκπαιδευτικής ηγεσίας και της διαφοράς της από την παραδοσιακή σχολική διοίκηση στο Ελληνικό σχολείο. Στην πλειονότητά τους, οι διευθυντές ταυτίζουν τις δύο αυτές έννοιες, ενώ αντιλαμβάνονται την εκπαιδευτική ηγεσία ως θεσμική οντότητα που συνδέεται αποκλειστικά με τον ρόλο του διευθυντή της σχολικής μονάδας. Παρατηρούμε ότι η πλειονότητα των διευθυντών παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στο να αναπτύξει τα χαρακτηριστικά μιας δημοκρατικής εκπαιδευτικής ηγεσίας στη σχολική μονάδα, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να προωθήσει τις δημοκρατικές αξίες και έτσι να παρεμποδίζεται σημαντικά η ανάπτυξη της δημοκρατικής εκπαίδευσης στο Ελληνικό σχολείο.
Από την άλλη μεριά, παρατηρείται μια ισχυρή τάση μεταξύ των εκπαιδευτικών να υιοθετούν συντηρητικές στάσεις και πρακτικές που προάγουν συνήθως την κοινωνικοποίηση στις κυρίαρχες παραδοσιακές αξίες και τους επίσημους / τυπικούς κανόνες συμπεριφοράς των μαθητών, με συνέπεια να αναπτύσσεται ένας αυταρχισμός ή και ένας κομφορμισμός απέναντι στον τρόπο λειτουργίας της σχολικής μονάδας που ευνοεί την απάθεια και την αδιαφορία για δημοκρατικές παιδαγωγικές πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις. Έτσι, δυσκολεύονται να διδάξουν στους μαθητές εκείνες τις δημοκρατικές αξίες και αρχές που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη μιας δημοκρατικής ηθικής στη σχολική μονάδα.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η προαγωγή των δημοκρατικών αξιών στις σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κυρίως σε ότι αφορά τη σχολική διοίκηση, αποδεικνύεται ιδιαίτερα ελλειμματική.
|
|---|
