| Περίληψη: | Ο σκοπός της εργασίας αυτής, εν τω μεταξύ, ήταν να καταλάβουμε από πού
προέρχεται το ενδιαφέρον για τον μύθο της Ιφιγένειας στα έργα διαφορετικών
συγγραφέων και εποχών. Όπως έχουμε ήδη πει, αυτός ο μύθος υπήρχε στην αρχαιότητα,
όταν οι ανθρωποθυσίες ήταν μάλλον γεγονός. Έπειτα ο μύθος της Ιφιγένειας περιέλαβε
και την σχέση μεταξύ θεών και ανθρώπων, την κρίσιμη στιγμή μιας μεγάλης και σχεδόν
απίθανης απόφασης, όπως και την πολιτική (θυσία της κόρης για ένα «ανώτερο» πολιτικό
σκοπό) και την οικογενειακή σφαίρα των ηρώων (σχέση πατέρα-κόρη, άντρα-γυναίκα
και των δυο αδελφών). Δηλαδή, αυτός ο μύθος καλύπτει πολλά πεδία ταυτοχρόνως και
μάλλον σ` αυτό το γεγονός οι συγγραφείς έβρισκαν μεγάλη έμπνευση.
Στις τραγωδίες του Ιφιγένεια η εν Αυλίδι και Ιφιγένεια η εν Ταύροις, ο Ευριπίδης
διασταύρωσε την παράδοση, το πολιτικό και το οικογενειακό επίπεδο. Η προσωπική
τραγωδία του Αγαμέμνονα βρίσκεται στο γεγονός ότι αυτός είναι και αρχηγός του
ελληνικού στρατού, αλλά και πατέρας. Όμως, πρέπει να διαλέξει ένα από αυτά τα δυο.
Το να πάρει μια τέτοια απόφαση κάνει τον χαρακτήρα του βαθιά τραγικό. Σ` αυτήν την
ιστορία ο Ρακίνας προσέθεσε ένα ερωτικό τρίγωνο (ο Αχιλλέας, η Εριφύλη και η
Ιφιγένεια) και έδωσε περισσότερη έμφαση στην ψυχολογική διάσταση των χαρακτήρων.
Ο Γάλλος δραματουργός έμεινε σχετικά κοντά στον μύθο, αλλά μέσα στα πλαίσια των
κανόνων την εποχής του κλασικισμού. Αυτό βλέπουμε σαφώς στον πρόλογο της
τραγωδίας του Ιφιγένεια. Ο Γκαίτε έθεσε στο έργο του το πάντα επίκαιρο θέμα – του ανθρώπου που είναι δέσμιος μεταξύ του χαρακτήρα, της μοίρας και των αισθημάτων του.
Ο Ρίτσος διαπραγματεύτηκε τον μύθο της Ιφιγένειας στην σύγχρονη εποχή, εκφράζοντας
έτσι την πολιτικό-κοινωνική άποψή του για τα επίκαιρα θέματα. Η Ιφιγένειά του είναι
μια σύγχρονη γυναίκα που ζει στην σύγχρονη Ελλάδα, αλλά ταυτοχρόνως διατηρεί τα
γνωστά μυθολογικά χαρακτηριστικά της.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ίσως για τους σημερινούς ποιητές η Ιφιγένεια θα
αποτελούσε ενδιαφέροντα χαρακτήρα και από την φεμινιστική πλευρά. Κανείς μπορεί να
την αντιληφθεί ως θύμα ενός πατριαρχικού συστήματος και μιας σύγκρουσης
συμφερόντων μεταξύ του πατέρα και του άντρα της, στην οποία κυριαρχεί το αντρικό
στοιχείο. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη πρόσληψη της θυσίας της Ιφιγένειας,
αλλά κατά τη γνώμη μου παραμένει το ερώτημα πόσο αυτή θα εστιαζόταν στον
αρχετυπικό μύθο και πόσο στις προσωπικές απόψεις των ποιητών με μια τέτοια
προσέγγιση.
Δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη απάντηση για ποιόν λόγο κάποιες εποχές
πραγματεύονται τον μύθο της Ιφιγένειας και κάποιες άλλες όχι. Μεταξύ του Ευριπίδη και
του Ρακίνα μεσολαβούν είκοσι δυο αιώνες, μεταξύ του Ρακίνα και του Γκαίτε ένας, ενώ
μεταξύ του Γκαίτε και του Ρίτσου δυο αιώνες. Μήπως περιμέναμε τόσο πολύ για την
Ιφιγένεια του Ρακίνα λόγω της εμφάνισης του χριστιανισμού και της μεσαιωνικής
λογοτεχνίας; Σ` αυτήν την περίοδο ταιριάζει πιο πολύ η ιστορία του Αβραάμ και του
Ισαάκ, στην οποία δεν υπάρχει το ψυχολογικό κίνητρο των χαρακτήρων, η αμφιβολία, το
δίλημμα, δηλαδή αυτό που αποτελεί μια ουσιαστική τραγικότητα. Όμως δεν υπάρχει μια
τελική απάντηση σ` αυτό το ζήτημα, όπως και δεν μπορούμε να παραβλέψουμε πώς ο
μύθος της Ιφιγένειας θα γίνεται αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην τέχνη του μέλλοντος.
Πάντως, είναι γεγονός ότι το ενδιαφέρον γι` αυτό το μοτίβο διατηρήθηκε στους
διαφορετικές εποχές. Ολοκληρώνω την μελέτη αυτή με τα λόγια του Ρακίνα:
«Στα έργα των ποιητών, δεν υπάρχει τίποτα που να είναι πιο φημισμένο από τη θυσία της
Ιφιγένειας.»
|
|---|
