Διερευνώντας τη σχέση της δημοτικής με τον εθνικό και τον μετα-εθνικό λόγο

• Κύριος συγγραφέας: Αρχάκης, Αργύρης
• Άλλοι συγγραφείς: Archakis, Argiris
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: Κάπα Εκδοτική 2021
• Θέματα: Δημοτική; Καθαρεύουσα; Εθνικός λόγος; Μετα-εθνικός λόγος

Ο τρόπος συνύπαρξης πλειονοτικών και «αλλόγλωσσων» (μειονοτικών ή μεταναστευτικών) πληθυσμών είναι ένα ζήτημα σύμφυτο με τις διαδικασίες διαμόρφωσης των εθνών-κρατών στη σύγχρονη ιστορία. Ο δρόμος που συνήθως ακολουθείται είναι αυτός της αφομοιωτικής ομογενοποίησης των «αλλόγλωσσων». Ο δρόμος αυτός υποστηρίζει το ιδανικό του «καθαρόαιμου» έθνους-κράτους που έχει επικρατήσει στον δυτικό κόσμο από την εποχή του ρομαντισμού. Η διατήρηση, αλλά και η ενεργητική αξιοποίηση και μείξη, των πολιτισμικών, γλωσσικών και άλλων διαφορών συντονίζεται περισσότερο με μετανεωτερικές απόψεις που θεωρούν ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης το οικοδόμημα του έθνους-κράτους με τις σαφείς διαχωριστικές συνοριογραμμές του πλέον κλονίζεται (Blommaert & Rampton 2011). Δεδομένης της –έως τώρα– καθιέρωσης του έθνους-κράτους ως βασικού τρόπου διαμόρφωσης και θεσμικού σχηματισμού μίας χώρας, οι μείξεις αποφεύγονται και η διατήρηση της ομοιογένειας είναι το διαρκές και επίμονο ζητούμενο, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα. Ωστόσο, το ζήτημα αυτό έχει έντονα επανέλθει στο προσκήνιο λόγω των σημαντικών μεταναστευτικών μετακινήσεων που παγκοσμίως έλαβαν χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Στο πλαίσιο αυτό, θα επιχειρήσουμε μία σύντομη και αναγκαστικά επιγραμματική αναδρομή σε σημαντικές –κατά τη γνώμη μας– στιγμές της γλωσσικής ιστορίας και του γλωσσικού ζητήματος στην Ελλάδα από την εποχή που έλαβαν χώρα οι διαδικασίες συγκρότησής της σε κράτος κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο ένας εθνικός πολιτισμός-μία εθνική γλώσσα-ένα κράτος. Θα εστιάσουμε την προσοχή μας στη σχέση καθαρεύουσας και δημοτικής έχοντας κατά νου το ερώτημα αν, παρά τους ανταγωνισμούς τους, οι δύο αυτές ποικιλίες της ελληνικής κινήθηκαν στο ίδιο εθνικό πλαίσιο, στον ίδιο εθνικό λόγο, σύμφωνα με τον όρο που θα χρησιμοποιήσουμε στη συνέχεια, ή εντάχθηκαν σε διαφορετικά πλαίσια/λόγους. Πιο συγκεκριμένα, θα μας απασχολήσει αν οι υποστηρικτές της καθαρεύουσας και της δημοτικής είχαν διαφοροποιημένη ή ενιαία στάση ως προς την «αλλογλωσσία» που, σε διάφορες στιγμές της ελληνικής γλωσσικής ιστορίας, διαπιστώθηκε μέσα στην ελληνική επικράτεια. Ακροθιγώς, θα αναφερθούμε και στην κατάσταση που επικρατεί ως προς την «αλλογλωσσία» σήμερα, δηλαδή μετά την επικράτηση της δημοτικής ως επίσημης εθνικής γλώσσας και, ειδικότερα, τις τελευταίες δεκαετίες που είναι έντονες και διαρκείς οι μεταναστευτικές ροές.