| Περίληψη: | Η παρούσα διδακτορική διατριβή ερευνά την εικόνα και τις ποικίλες εκφάνσεις των αλλοεθνών στους πλατωνικούς διαλόγους, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην περίπτωση των Περσών και των Αιγυπτίων, οι οποίοι απασχόλησαν περισσότερο από κάθε άλλον ξένο λαό τον φιλόσοφο στα γραπτά του. Το ενδιαφέρον μας στρέφεται κατ’ εξοχήν στη γενική διάθεση, γνώμη και στάση του Πλάτωνα, ως συγγραφέα φιλοσοφικών διαλόγων, προς τα δύο συγκεκριμένα έθνη και τον πολιτισμό τους. Απαραίτητη συνθήκη για τη διερεύνηση των σχετικών χωρίων θεωρούμε τη συγκειμενοποίησή τους, εφόσον η εκτός συμφραζομένων εξαγωγή συμπερασμάτων δεν προσφέρεται για το σύνθετο έργο του φιλοσόφου. Η διατριβή περιλαμβάνει επτά κεφάλαια, Εισαγωγή, Επίλογο και Παραρτήματα.
¶ Γενικώς ειπείν, η περσική ετεροεικόνα στους πλατωνικούς διαλόγους απέχει αρκετά από το να χαρακτηρισθεί μονόπλευρα αρνητική. Ο Αθηναίος Ξένος διακρίνει στους «Νόμους» δύο ιστορικές περιόδους κατά τις οποίες ο περσικός λαός ζούσε ευτυχισμένος υπό την εξουσία του Κύρου Β΄ και του Δαρείου Α΄· παρ’ όλα αυτά, θεωρεί τους υπόλοιπους Πέρσες βασιλείς έκνομους μονάρχες ή τυράννους. Επιπλέον, θετικές συμπαραδηλώσεις για ορισμένα χαρακτηριστικά της αχαιμενιδικής δυναστείας και του περσικού πολιτισμού προκύπτουν από την ερμηνεία του «Βασιλικού Λόγου» στον «Αλκιβιάδη Α΄», όπου ο Μεγάλος Βασιλιάς εμφανίζεται ως υπερέχων αντίπαλος της Αθήνας. Από την άλλη πλευρά, η άποψη του Πλάτωνα για τους Αιγυπτίους είναι γενικώς θετική και –ιδιαίτερα όπως αντικατοπτρίζεται, αφ’ ενός, στις σχέσεις Σάεως και Αθήνας και, αφ’ ετέρου, στη νομοθετική συγγένεια μεταξύ Αιγύπτου και Μαγνησίας– φαίνεται να έρχεται σε κάποια ρήξη με τα στερεότυπα φυλετικού απομονωτισμού που εκφράζονται στην Πολιτεία. Ο φιλόσοφος βρίσκει στη μακραίωνη αιγυπτιακή παράδοση τις λύσεις για ορισμένα προβλήματα που τον απασχόλησαν έντονα: τον χωρισμό της κοινωνίας σε κοινωνικές τάξεις (κάστες), την ιστορική καταγραφή ως ωφέλιμο μάθημα, τη συγκρότηση ενός κανόνα με εγκεκριμένες καλλιτεχνικές φόρμες και τη συμπερίληψη των μαθηματικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
¶ Ένα μοτίβο κοινό στις δύο περιπτώσεις –συχνότερο στα αιγυπτιακά χωρία, διακριτικότερο στα περσικά– είναι αυτό που θεματοποιούμε και ονομάζουμε ως «Ξένος Διορθωτής». Συνίσταται στην παρουσία ξένων προσώπων, θεών ή θεσμών που, ως επί το πλείστον, επισημαίνουν ελλείψεις της ελληνικής πλευράς. Το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ο λόγος αυτών των προσώπων (ή, όταν πρόκεται για θεσμούς, ο λόγος του εκάστοτε ομιλητή) οργανώνεται με αντιθετικούς εθνικούς όρους ή, γενικότερα, με εθνικά στερεότυπα. Μέσω της παρέμβασής του, ο «Ξένος Διορθωτής» επιπλήττει τους Έλληνες για κάποια αμέλεια –συνήθως αντιδιαστέλλοντάς την προς την ενδεδειγμένη στάση ενός ξένου λαού– και συγχρόνως τους παρακινεί να αναπτύξουν ή να διευρύνουν συγκεκριμένους γνωστικούς κλάδους, ή να στραφούν προς την αρετή. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Αμήστριδος, του Σαΐτη ιερέα και των αιγυπτιακών μαθηματικών.
|
|---|
