Μορφοτεκτονική ανάλυση ενεργών ρηγμάτων του Κορινθιακού

• Κύριος συγγραφέας: Βέρροιος, Σωτήριος
• Άλλοι συγγραφείς: Verroios, Sotirios
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2022
• Θέματα: Γεωμορφολογικοί δείκτες; Ενεργός τεκτονική; Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών; Κορινθιακός κόλπος; Geomorphologic indices; Active tectonics; Geographic Information Systems; Gulf of Corinth

Η περιοχή του Κορινθιακού κόλπου συνιστά μια ταχύτατα διανοιγόμενη περιοχή με σημαντική σεισμικότητα η οποία έχει συνδεθεί με εκτεταμένες καταρρεύσεις κτηρίων, θανάτους ή και την πλήρη καταστροφή πόλεων. Η ραγδαία οικιστική ανάπτυξη ιδιαίτερα του νότιου τμήματος του Κορινθιακού κόλπου και η κατασκευή σημαντικών τεχνικών υποδομών έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή νέων επιστημονικών μεθόδων που επικεντρώνονται στα εντυπωσιακά ρηξιγενή πρανή, η δράση των οποίων θεωρείται υπεύθυνη για τα ισχυρά σεισμικά επεισόδια που συμβαίνουν στην περιοχή. Η εξέλιξη των γεωμορφών οι οποίες επηρεάζονται από τη δράση ρηγμάτων αποτελεί ένα κυρίαρχο ερώτημα στην γεωλογική επιστήμη. Για αυτό το λόγο επιλέχθηκαν τρία ρήγματα του νότιου τμήματος του Κορινθιακού κόλπου τα οποία χαρακτηρίζονται από εντυπωσιακά ρηξιγενή πρανή, διαθέτουν ενδείξεις τεκτονικής δράσης και έχουν συσχετιστεί είτε μέσω της παλαιοσεισμολογίας, είτε μέσω ιστορικών καταγραφών ή ακόμα και αρχαιολογικών ευρημάτων με ισχυρή τεκτονική δραστηριότητα. Τα ρήγματα αυτά είναι τα ρήγματα της Ελίκης, του Ξυλοκάστρου και των Κεγχρεών. Η μελέτη τους βασίστηκε στην εφαρμογή 16 γεωμορφολογικών δεικτών στη βάση τους σε λεκάνες απορροής που αναπτύσσονται εγκάρσια ως προς το ίχνος του ρήγματος. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν πάνω από 14000 μετρήσεις σε σύνολο 201 λεκανών απορροής. Ο προσδιορισμός των γεωμορφολογικών δεικτών απαιτεί την κατασκευή μορφολογικών προφίλ είτε κάθετα στα ρήγματα είτε κάθετα στους κύριους κλάδους απορροής των υπό εξέταση λεκανών τα οποία και κατασκευάστηκαν με τη χρήση Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (πλατφόρμα ArcGIS). Η κατασκευή των μορφολογικών αυτών προφίλ απαιτεί υψηλή ακρίβεια και για αυτό το λόγο εξετάστηκαν και συγκρίθηκαν διαφορετικά ψηφιακά προϊόντα με σκοπό την εκτίμηση της καταλληλότητάς τους για τον προσδιορισμό των γεωμορφολογικών δεικτών. Μετά την σύγκριση έξι διαφορετικών ψηφιακών προϊόντων διαπιστώθηκε ότι εκτός του ψηφιακού μοντέλου ανάγλυφου που χρησιμοποιείται ως μοντέλο αναφοράς στην παρούσα διατριβή το μοντέλο ανάγλυφου ΑLOS εμφανίζει εξίσου ικανοποιητική ακρίβεια όπως και η ψηφιοποίηση τοπογραφικών χαρτών 1:5000. Η μορφοτεκτονική εξέταση του ρήγματος των Κεγχρεών και η εφαρμογή 16 διαφορετικών μορφομετρικών δεικτών σε 22 λεκάνες απορροής κατά μήκος του κατέδειξε ότι το ρήγμα στο σύνολό του εμφανίζεται τεκτονικά ενεργό γεγονός που προκύπτει από την ασυμμετρία των λεκανών που το διαρρέουν, από την ύπαρξη ανωμαλιών κατά μήκος των τοπογραφικών τομών των κύριων κλάδων των λεκανών απορροής του, από την υψηλή κατά βάθος διάβρωση που παρατηρείται στους κλάδους που το αποστραγγίζουν και από τις μορφές των υψομετρικών καμπυλών που κατασκευάστηκαν για τις λεκάνες κατά μήκος του και από την σχεδόν ευθύγραμμη αποτύπωση του ορεογραφικού του μετώπου. Αντίστοιχα, η εφαρμογή των ίδιων δεικτών κατά μήκος 102 λεκανών στο ρήγμα του Ξυλοκάστρου αποδεικνύουν την υψηλή ενεργό τεκτονική του ρήγματος. Η υψηλή ενεργός τεκτονική του αποδεικνύεται από τις υψηλές τιμές που λαμβάνει ο δείκτης μήκους – κλίσης ρέματος κοντά στο ίχνος του, από τις χαμηλές τιμές του δείκτη λόγου πλάτους προς ύψος κοιλάδας, την έντονη ασυμμετρία των λεκανών απορροής ιδιαίτερα στις ζώνες επικάλυψης μεταξύ των τμημάτων του, και από το επίμηκες σχήμα των λεκανών απορροής του. Τέλος, στη βάση του ρήγματος της Ελίκης οριοθετήθηκαν 77 λεκάνες απορροής οι οποίες αντίστοιχα αναδεικνύουν την υψηλή τεκτονική δραστηριότητα του ρήγματος. Τόσο οι χαμηλές τιμές του δείκτη του λόγου πλάτους προς ύψος κοιλάδας όσο και οι ανώμαλες τιμές που υπολογίζονται για τον δείκτη μήκους – κλίσης ρέματος καθιστούν το σύνολο του ρήγματος ενεργό. Επομένως, διαπιστώθηκε ότι η εφαρμογή ενός και μόνο μορφομετρικού δείκτη δεν είναι ικανή να απεικονίσει με σαφήνεια την κατανομή της ενεργού τεκτονικής κατά μήκος των ρηγμάτων γεγονός που καθιστά αναπόφευκτη τη συστηματική σύγκριση τουλάχιστον των τεκτονικών μορφομετρικών δεικτών από τους οποίους προκύπτει ένας νέος συνδυαστικός δείκτης. Ο δείκτης αυτός κατατάσσει το ρήγμα της Ελίκης και των Κεγχρέων σε ποσοστό 68% του μήκους του στον υψηλό βαθμό ενεργότητας, ποσοστό που για το ρήγμα του Ξυλοκάστρου φτάνει το 75% του μήκους του. Εν κατακλείδι, τα μορφομετρικά στοιχεία κατά μήκος των τριών ρηγμάτων αποκαλύπτουν ένα ιστορικό ανύψωσης το οποίο είναι συμβατό με άλλες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στον Κορινθιακό κόλπο και διακρίνουν αύξηση της ανύψωσης από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Ωστόσο, παρατηρείται ότι η εκτίμηση των γεωμορφολογικών παραμέτρων των τριών ρηγμάτων δεν εντοπίζει την ισχυρή διάκριση μεταξύ ανατολικού και δυτικού Κορινθιακού όσον αφορά την μεγάλη διαφορά στους ρυθμούς διαστολής που έχει εκτιμηθεί μέσω γεωδαιτικών μεθόδων.