| Περίληψη: | Το γένος Sideritis (οικογένεια Lamiaceae) περιλαμβάνει πάνω από 150 είδη παγκοσμίως· στην Ελλάδα ευδοκιμούν 16 taxa. Αν και έχουν διεξαχθεί μελέτες της χημικής σύστασης ορισμένων, υπάρχουν ακόμα taxa που δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς, όπως το φυτό S. clandestina ssp. peloponnesiaca, το οποίο είναι ενδημικό της Βόρειας Πελοπόννησου. Αφεψήματα και εγχύματα των υπέργειων τμημάτων του καταναλώνονται από την αρχαιότητα κυρίως για την αντιμετώπιση λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος και διαταραχών του πεπτικού συστήματος, ενώ νεότερες μελέτες υποδεικνύουν αγχολυτική και νευροπροστατευτική δράση. Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η διερεύνηση της χημικής σύστασης του S. clandestina ssp. peloponnesiaca και η απομόνωση ενώσεων με ανασταλτική δράση επί του ενζύμου της ακευλοχολινεστεράσης, το οποίο έχει σημαντικό ρόλο στη νευροδιαβίβαση.
Αρχικά, προσδιορίστηκε η χημική σύσταση του αιθέριου ελαίου με GC-MS με τη μέθοδο της υδροαπόσταξης. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο ήταν πολύ χαμηλή και τα σεσκιτερπένια αποτελούσαν την κυρίαρχη ομάδα. Η υδροαπόσταξη (HD) συγκρίθηκε με την εκχύλιση με υπερήχους (UAE) και τη διαβροχή (MAC) με πετρελαϊκό αιθέρα. Η UAE παρείχε μία ικανοποιητική εκτίμηση της σύστασης με μικρή ποσότητα φυτικού υλικού (3 g) σε μικρό χρονικό διάστημα, ενώ η MAC απαιτεί μεγάλες ποσότητες διαλύτη και κάνει υποεκτίμηση της συγκέντρωσης κάποιων ομάδων πτητικών συστατικών. Περαιτέρω, το φυτικό υλικό επωάστηκε σε ρυθμιστικό διάλυμα κιτρικού οξέος, pH 4,8, παρουσία (HD-Ε και UAE-Ε) και απουσία (HD-Α και UAE-Α) των ενζύμων κυτταρινάση, ημικυτταρινάση και πηκτινάση πριν τις διεργασίες HD και UAE. Οι HD-A και UAE-A ενίσχυσαν τη συνολική απόδοση και αύξησαν τη συγκέντρωση των πτητικών συστατικών. Η μέθοδος UAE-A ενδείκνυται για τον προσδιορισμό των πτητικών συστατικών σε πολύ μικρές ποσότητες φυτικού ιστού.
Για τον προσδιορισμό των μη πτητικών συστατικών, έγινε διαδοχική εκχύλιση της δρόγης σε πετρελαϊκό αιθέρα, οξικό αιθυλεστέρα και μεθανόλη. Τα εκχυλίσματα του οξικού αιθυλεστέρα και της μεθανόλης υποβλήθηκαν σε UPLC-HRMS ανάλυση. Στο μεθανολικό εκχύλισμα ανιχνεύθηκαν δεκαοχτώ συστατικά, κυρίως παράγωγα των φλαβονοειδών απιγενίνη, υπολαετίνη, και ισοσκουτελλαρεΐνη. Στο εκχύλισμα του οξικού αιθυλεστέρα βρέθηκαν δεκαπέντε ενώσεις, ωστόσο μόνο πέντε εξ’ αυτών ταυτοποιήθηκαν. Στη συνέχεια, το εκχύλισμα του οξικού αιθυλεστέρα υποβλήθηκε σε κλασμάτωση καθοδηγούμενη από την ικανότητα των κλασμάτων να αναστέλλουν το ένζυμο ακετυλοχολινεστεράση. Απομονώθηκαν τρία διτερπενοειδή: η σιδερόλη, η οποία έχει ταυτοποιηθεί σε πολλά είδη του Sideritis, και δύο καινούριες ενώσεις, το ent-19-υδροξυκαουρ-15-εν-17-καρβοξυλικός ισοβουτυλεστέρας και το ent-19-υδροξυκαουρ-15-εν-17–καρβοξυλικός sec-βουτυλεστέρας, εκ των οποίων η σιδερόλη εμφάνισε την υψηλότερη αναστολή (45 % στη συγκέντρωση των 200 μg / mL). Ωστόσο, συνολικά οι αναστολές και των τριών διτερπενίων χαρακτηρίζονται μέτριες έως χαμηλές.
Η ανάλυση του εγχύματος του S. clandestina ssp. peloponnesiaca με UHPLC-MS και χρωματομετρικές δοκιμές έδειξε ότι το έγχυμα ήταν πλούσιο σε φαινολικά και παράγωγα της απιγενίνης, υπολαετίνης και ισοσκουτελλαρεΐνης. Επέδειξε υψηλή αντιοξειδωτική δράση καθώς η IC50 δέσμευσης της ρίζας του DPPH ήταν 0,10 ± 0,045 mg / mL ανά g ξηρού εγχύματος, ενώ στη μέθοδο FRAP η αναγωγική ικανότητα ισοδυναμούσε με 2,79 ± 0,515 mmol FeSO4 ανά g ξηρού εγχύματος, ωστόσο η αναστολή που επέφερε το έγχυμα στην ΑChE ήταν μέτρια.
|
|---|
