Όψεις της θεωρίας των ιδεών του Πλάτωνα σύμφωνα με την πραγματεία του Πρόκλου "Εις τον Παρμενίδην του Πλάτωνος" (Βιβλίον Δ')

• Main Author: Κώνστα, Παρασκευή
• Other Authors: Konsta, Paraskevi
• Language: Greek
• Published: 2022
• Subjects: Ἕν-Ὄν; Ἰδέες-εἴδη; Μέθεξη-μετοχή; Εἰδοποιΐα; Ὑποκείμενον-Ὕλη; Ἐπιτηδειότητα; Ὅλον-μέρη; Μέγεθος; Δύναμις; Λόγος-παρουσία; Θείον-εκδήλωση; Νοερόν; One-being; Ideas-forms; Participation; Formative activity; Substrate-matter; Receptive; Whole-parts; Greatness-magnitude; Power; Ratio-appearance; Divine-manifestation; Intellectual

Ο στόχος της παρούσας ερευνητικής μελέτης συνίστατο στο να παρουσιάσω τρόπους με τους οποίους μπορούμε να προσεγγίσουμε από οντολογικής κυρίως άποψης και σε δεύτερο επίπεδο από εννοιολογικής τις πλατωνικές Ιδέες ή Είδη, όροι οι οποίοι διατυπώνονται από κοινού καθ’ όλη την διάρκεια της συγγραφικής μου πορείας. Η εν λόγω στοχοθεσία μου εγείρεται στην βάση των εξειδικευμένων συλλογιστικών συμφραζομένων τού τέταρτου βιβλίου τού Υπομνήματος του Πρόκλου Εἰς τὸν Παρμενίδην τοῦ Πλάτωνος. Η πρώτη ανάγνωση του κειμένου του νεοπλατωνικού διανοητή, μας δίδει δύο ευρύτερους θεματικούς άξονες οι οποίοι τροφοδοτούν το οικείο μας ερευνητικό ενδιαφέρον, δηλαδή το να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε τους όρους ή τις συλλογιστικές εκείνες προκείμενες διά μέσου των οποίων οι Ιδέες ή Είδη αναπαριστώνται αλλά και περιγράφονται εκ μέρους του νεοπλατωνικού διανοητή στην βάση των οντολογικών προοπτικών τους. Ο πρώτος θεματικός άξονας αφορά στην έννοια της μέθεξης ή της μετοχής των αισθητών πραγμάτων στις Ιδέες- Είδη, ενώ ο δεύτερος, φαίνεται να διατρέχει την μεταφυσική εκείνη περιοχή στην οποία τοποθετούνται ως αρχετυπικές πραγματικότητες. Η οικεία μας μελέτη στρέφεται έτι περαιτέρω στον πρώτο θεματικό άξονα. Σε αυτό το σημείο θα προβούμε επιλεκτικά και συνοπτικά στην παρουσίαση ορισμένων θεματικών κέντρων τής διδακτορικής διατριβής, προκειμένου να καταδείξουμε τις αφετηρίες, τους τρόπους αλλά και τις ευρύτερες εκείνες μεταφυσικές συνθήκες και συνιστώσες στην βάση των οποίων προσεγγίζονται οι Ιδέες- Είδη εκ μέρους του νεοπλατωνικού διανοητή. Τα ακόλουθα θεματικά κέντρα συμβάλλουν επίσης στην μεθοδολογική επιλογή μας στο να χωρίσουμε τα όσα τυγχάνουν της οικείας μας επεξεργασίας σε τέσσερα θεματικά Μέρη, αντίστοιχα, ως «Κοσμολογίας», «Μεθοδολογίας», «Μεταφυσικής ή Οντολογίας» και, εν κατακλείδι, ως «Οντολογίας-Γνωσιολογίας». Σύμφωνα με την οικείαν μας προσέγγιση το πρώτο μέρος της διδακτορικής διατριβής, το οποίο φέρει τον τίτλο Κοσμολογία εγείρει θεματικώς το ζήτημα περί των τρόπων «μέθεξης ή μετοχής» των αισθητών παραγόντων στις Ιδέες-Είδη. Σε αυτό το μέρος της εργασίας προβάλλεται η μεθοδολογική στόχευση και ο λόγος του Παρμενίδη προς τον Σωκράτη σχετικά με την εγκαθίδρυση της θεωρίας των Ιδεών ή Ειδών. Συζητούνται οι τρόποι μέθεξης ή μετοχής των αισθητών στις Ιδέες-Είδη ως κατά αναλογίαν φυσικοί και αναδεικνύονται οι μεταφυσικές ή οντολογικές συνθήκες οι οποίες προβάλλουν την «Ύλη» και τα «θεία δημιουργικά Είδη» ως απαραίτητες προϋποθέσεις της. Εν κατακλείδι, διαγιγνώσκουμε α) την ανάδειξη των θείων δημιουργικών Ιδεών-Ειδών υπό τον χαρακτήρα του νοερού, β) τις θεολογικές συνιστώσες προέλευσής τους και γ) την ιεραρχικώς φερόμενη εκτύλιξή τους, η οποία μάλιστα διαγράφεται σε σχέση με ζητήματα τα οποία αφορούν στις «ἐπωνυμίες» στην βάση μίας κατάστασης “μεταφοράς ουσίας και είναι”. Ακολούθως, Το δεύτερο Μέρος αναδεικνύει τις ευρύτερες συνθήκες «μετοχής ή μέθεξης» και τις σχέσεις μεταξύ τού «Ὅλου» και των «Μερῶν» υπό το πρίσμα της αισθητής πραγματικότητας. Στο εδώ θεματικό μέρος, συστηματοποιούνται τα συλλογιστικά εγχειρήματα και τα παραδείγματα τού πλατωνικού Παρμενίδη, τα οποία αφορούν στην σχέση μεταξύ του ενός, ως όλου, είδους και των πολλών επιμέρους αισθητών. Το τρίτο Μέρος αναδεικνύει μία καθολική [ή παραδειγματική] θεώρηση των Ιδεών-Ειδών, όπως εκείνη του Μεγέθους, της Ισότητος και της Σμικρότητος, υπό το πρίσμα της κοσμολογικής θεώρησή τους. Η διάρθρωσή τους ως εξελικτικής αναδεικνύεται στην βάση της ποιοτικής ή ειδητικής λειτουργίας τους η οποία ανάγεται στην έννοια της «δύναμης» και η οποία προσεγγίζεται με την σειρά της στην βάση “γεωμετρικών” και “μαθηματικών όρων”. Εν κατακλείδι, στο τέταρτο Μέρος ο χαρακτήρας των Ιδεών-Ειδών προβάλλεται (σύμφωνα με τα συμφραζόμενα του πλατωνικού Παρμενίδη) υπό όρους γνωσιολογικής μετάβασης της ανθρώπινης ψυχής στο πεδίο της Οντολογίας ή Μεταφυσικής. Η εν λόγω μετάβαση αφορά σε «λόγους» και αναδεικνύει τις Ιδέες-Είδη υπό τους όρους του μαθηματικού τρόπου λειτουργίας τους, αλλά και υπό τους όρους της αναγωγικής ανάγνωσής τους εκ μέρους του ανθρώπινου υποκειμένου. Στην βάση αυτής της γνωσιολογικής αναγωγής, οι Ιδέες-Είδη προβάλλονται ως «νοερού» χαρακτήρα υπό το πρίσμα της περαιωτικής οντολογικής προδιαγραφής τους. Κατά το πέρας του εν λόγω μέρους της διδακτορικής διατριβής καθώς διανοίγεται το ζήτημα περί της τοποθέτησης των Ιδεών-Ειδών, παρουσιάζονται τρόποι ανάδειξης της λειτουργίας του «Νοῦ» ως να συμβαίνουν από κοινού και υπό το πρίσμα της οντολογικής προδιαγραφής του σε σχέση με τα οικεία του περιεχόμενα.