Τεκτονική εξέλιξη πρανών με βάση φωτογεωλογική και χαρτογραφική ανάλυση σε περιβάλλον GIS

• Κύριος συγγραφέας: Λιτοσελίτη, Ασπασία
• Άλλοι συγγραφείς: Litoseliti, Aspasia
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2022
• Θέματα: Σεισμικά-προκαλούμενες κατολισθήσεις; Δεδομένα τηλεπισκόπησης; Ενεργός τεκτονική; Αρχείο καταγραφής κατολισθήσεων; Ένταση Arias; Κατολισθητική επικινδυνότητα; Βορειοδυτική Πελοπόννησος; Earthquake-induced landslides; Remote sensing; Active tectonics; Landslide inventory; Arias intensity; Landslide hazard; Northwestern Peloponnese

Σε πολλές χώρες του κόσμου, οι κατολισθήσεις κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των φυσικών καταστροφικών φαινομένων, όσο αφορά τα αποτελέσματά τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Για αυτόν το λόγο, το πρόβλημα των κατολισθήσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά. Η πλειονότητα των νέων κατολισθήσεων στην χώρα μας προέρχονται από ανενεργές κατολισθήσεις ή σταδιακά εξελισσόμενες κατολισθήσεις. Ειδικά η περιοχή της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου βρίσκεται σε μια τεκτονικά και σεισμικά ενεργή περιοχή της Ελλάδας, όπου η δημιουργία και εξέλιξη κατολισθήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί: (i) η μελέτη και κατανόηση του τρόπου με τον οποίο διάφοροι παράγοντες, με κύρια τη σεισμικότητα, επιδρούν στις κατολισθήσεις, (ii) η εκτίμηση της κατολισθητικής επικινδυνότητας στο Όρος Σκόλις, στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και iii) η δημιουργία ενός μοντέλου πρόβλεψης μήκους κατολίσθησης, με σκοπό να αποφευχθούν πιθανές αστοχίες και επιπτώσεις στις κατοικημένες περιοχές. Το αρχείο καταγραφής των κατολισθήσεων που προκαλούνται από σεισμούς χρησιμοποιείται με στόχο να παρέχει πληροφορίες για την αλληλεπίδραση μεταξύ κλιματικών και τεκτονικών δυνάμεων στην εξέλιξη των βραχωδών πρανών του όρους Σκόλις, στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο. Η ανάλυση των αεροφωτογραφιών και η χαρτογράφηση πεδίου δείχνουν μια μακροχρόνια εξέλιξη των πρανών του όρους Σκόλις, τα οποία χαρακτηρίζεται από κλιματολογικά και τεκτονικά ελεγχόμενες κατολισθήσεις που σχηματίζουν κώνους κορημάτων. Χρονικά αυτοί οι κώνοι κορημάτων δείχνουν μια αργή προοδευτική διεύρυνση (inflation). Ωστόσο, η έκταση των κατολισθήσεων μετά από σεισμικά γεγονότα αυξήθηκε σημαντικά. Συνεπώς, 75 κατολισθήσεις πριν από τον σεισμό του όρους Μόβρη (Mw= 6.4), αυξήθηκαν σε 89 μετά τον σεισμό, στις 8 Ιουνίου του 2008. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του σεισμού καταγράφηκε μια σειρά από πτώσεις βράχων στις πλαγιές του Σκόλις, απειλώντας το χωριό του Σαντομερίου και μπλοκάροντας σημαντικό μέρος των χωμάτινων οδών που οδηγούν σε αυτό. Αυτοί οι ογκόλιθοι συσσωρεύτηκαν σε τρεις περιοχές πέρα από τα όρια της βάσης των κώνων κορημάτων. Οι αστοχίες των βραχωδών πρανών του όρους Σκόλις ελέγχονται από ένα σύνθετο σύνολο ασυνεχειών που σχετίζονται πρακτικά με την ταξινόμηση της βραχομάζας, σύμφωνα με το δείκτη γεωλογικής αντοχής (GSI). Αυτές οι ασυνέχειες σχετίζονται με διακλάσεις και ρήγματα που προκλήθηκαν κατά τον σχηματισμό της ζώνης πτυχών και επωθήσεων των Ελληνίδων Οροσειρών (Hellenides fold-and thrust-belt), και/ή κατά τη διάρκεια σχετικής τεκτονικής δράσης. Έτσι, συμπεραίνεται ότι ένα πυκνό μοτίβο διαρρήξεων στους ασβεστόλιθους παίζει καθοριστικό ρόλο στην επαναδραστηριοποίηση της κίνησης μέσα στη μάζα των κατολισθήσεων κατά τη διάρκεια του σεισμού του όρους Μόβρη το 2008. Όλα αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για τον καθορισμό δύο ορίων, αυτών της βάσης των κώνων κορημάτων και της κατολισθητικής επικινδυνότητας πέραν της βάσης των κώνων κορημάτων. Για τον καθορισμό αυτών των ορίων χρησιμοποιήθηκε η γωνία απομακρυσμένου σημείου β που ορίζεται από την κορυφή του κώνου κορημάτων προς τα κατάντη, στα σημεία μέγιστης απόστασης του πιο απομακρυσμένου ογκολίθου. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι το όριο που καθορίζεται από τη γωνία β= 33° αντιστοιχεί στις κλιματικά-προκαλούμενες κατολισθήσεις, ενώ το όριο β’= 24° ορίζεται ως η μέγιστη απόσταση που διήνυσαν οι ογκόλιθοι και τα τεμάχη κατά τη διάρκεια των σεισμών. Η χαρτογράφηση κατολισθήσεων πριν και μετά τον σεισμό προβλέπει ότι οι κατολισθήσεις δείχνουν σημαντικές αλλαγές στο μέγεθός τους κατά τη διάρκεια της σεισμικής δραστηριότητας. Ένας από τους στόχους της διερεύνησης των κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από τους σεισμούς, είναι ο προσδιορισμός της υφιστάμενης κατάστασης και της γεωμετρίας των κατολισθήσεων, αλλά και η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την κινητικότητά τους. Αυτή η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα τηλεπισκόπησης που καλύπτουν 72 χρόνια και επικεντρώθηκε στις δυτικές πλαγιές του όρους. Η ιστορική σεισμικότητα και τα δεδομένα τηλεπισκόπησης υποδεικνύουν ότι η δυτική πλαγιά του όρους Σκόλις έχει επηρεαστεί επανειλημμένα από κατολισθήσεις. Η επίδραση των σεισμών βασίστηκε στην εκτίμηση της έντασης Arias (Ia) στην περιοχή μελέτης. Στην παρούσα διατριβή, οι υπό μελέτη κατολισθήσεις αυξήθηκαν κατά πλάτος (W), διαδικασία που ονομάστηκε διεύρυνση (inflation), αλλά και κατά μήκος (L), διαδικασία που ορίστηκε ως επιμήκυνση (enlargement), η οποία θεωρείται ως ο παράγοντας που συμβάλλει σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τη επίδραση στην τοπική τρωτότητα. Οι αλλαγές στο μήκος και το πλάτος χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν το λόγο διαστάσεων (L/W). Με βάση το λόγο διαστάσεων, οι 89 κατολισθήσεις ταξινομήθηκαν σε τρεις τύπους: I, J και Δ. Οι κώνοι κορημάτων, που αναπτύχθηκαν στη βάση της πλαγιάς και ανήκουν στους J- και Δ-τύπους κατολίσθησης, τροφοδοτούνται από στενά ή ακανόνιστα κανάλια. Κατά τη διάρκεια των σεισμών, τα κανάλια των κατολισθήσεων μετανάστευσαν προς τα πάνω αλλά και προς τα κάτω, περιγράφοντας έτσι την κινητικότητα των κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από τους σεισμούς. Η κινητικότητα των κατολισθήσεων καθορίστηκε από τον υπολογισμό της γωνίας ορίου ταξιδίου α. Η γωνία ορίου ταξιδίου α υπολογίστηκε στις 33.6° και είναι το τόξο εφαπτομένης του λόγου ύψους προς μήκος (H/L) της κάθε κατολίσθησης, που καθορίζει την εκτίμηση της κατολισθητικής επικινδυνότητας. Επιπλέον, η υφιστάμενη σταθερότητα των πρανών αναλύθηκε σε ολόκληρο το όρος Σκόλις χρησιμοποιώντας την πυκνότητα των κατολισθήσεων (LD), το ποσοστό της έκτασης των κατολισθήσεων (LAP) και τη συχνότητα των κατολισθήσεων (LF). Όλες αυτές οι παράμετροι χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της χωρικής και χρονικής κατανομής των κατολισθήσεων, καθώς και της εξέλιξής τους λόγω της σεισμικής δραστηριότητας. Ακόμη, η διερεύνηση των συσχετίσεων μεταξύ των παραμέτρων χωρικής κατανομής, αλλά και των στατιστικών παραμέτρων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ανάλυσης παλινδρόμησης. Ισχυρή θετική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ των ανωτέρω, γεγονός που υποδεικνύει ότι τα πρανή του Σκόλις ελέγχονται από επαναδραστηριοποιημένες κατολισθήσεις που σημειώνονται σε προϋπάρχουσες μάζες, με έναυσμα κρίσιμα σεισμικά γεγονότα που ορίζουν την έναρξη και τη λήξη των σεισμικών περιόδων. Τέλος, η αξιολόγηση της πολυετούς καταγραφής υποδεικνύει μια περιοδική επανεμφάνιση κατολισθήσεων που προκλήθηκαν από σεισμούς μετά από κρίσιμα σεισμικά γεγονότα, προτείνοντας έτσι ένα μοντέλο πρόβλεψης εξέλιξης του μήκους τους. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, θεωρείται πως δεν υπάρχει σημαντική αύξηση σε περιόδους σεισμικής ησυχίας. Αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να θεωρηθούν ως ένα ισχυρό εργαλείο για τον περιορισμό των καταστροφών από σεισμικά-προκαλούμενες κατολισθήσεις.