Ανάπτυξη, υποστήριξη και μελέτη ολοκληρωμένου προγραμματιστικού περιβάλλοντος και διαδικτυακής κοινότητας πρακτικής για τη διδασκαλία της Πληροφορικής στο γενικό λύκειο

• Κύριος συγγραφέας: Γεωργόπουλος, Άλκης
• Άλλοι συγγραφείς: Georgopoulos, Alkis
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2022
• Θέματα: Ανάπτυξη εφαρμογών σε προγραμματιστικό περιβάλλον (ΑΕΠΠ); Διερμηνευτής της ΓΛΩΣΣΑΣ; Αλγοριθμική; Ψευδογλώσσα; Στέκι των Πληροφορικών; Κοινότητες πρακτικής και μάθησης; High school algorithmics; Educational programming languages; Integrated development environments; Pseudocode; Communities of practice

Το πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα "Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον (ΑΕΠΠ)" εισήχθηκε στο πρόγραμμα σπουδών της Γ΄ τάξης των Γενικών Λυκείων το σχολικό έτος 1999-2000 και έκτοτε διδάσκεται και εξετάζεται πανελλαδικά κάθε χρόνο. Έχει ως στόχο την καλλιέργεια της αλγοριθμικής σκέψης, μέσα από τη διδασκαλία των εκπαιδευτικών γλωσσών προγραμματισμού "ΓΛΩΣΣΑ" και "Ψευδογλώσσα". Ενώ όμως εξ' αρχής το μάθημα χαρακτηρίστηκε ως εργαστηριακό, δεν συνοδευόταν από αντίστοιχο λογισμικό. Για την κάλυψη των εργαστηριακών του αναγκών προτείνονταν η χρήση των επαγγελματικών γλωσσών Basic και Pascal, παρόλο που οι μαθητές δεν τις διδάσκονταν. Ο "Διερμηνευτής της ΓΛΩΣΣΑΣ" (Γεωργόπουλος, 2002) ήταν το πρώτο λογισμικό που υλοποίησε τη ΓΛΩΣΣΑ και διατέθηκε στην εκπαιδευτική κοινότητα για την εργαστηριακή υποστήριξη του μαθήματος. Σε όλη την πορεία ανάπτυξης και χρήσης του η ανατροφοδότηση από τους καθηγητές Πληροφορικής υπήρξε καθοριστικής σημασίας. Μάλιστα για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας προγραμματιστή - καθηγητών δημιουργήθηκε διαδικτυακή κοινότητα με την ονομασία "Στέκι των Πληροφορικών". Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην κοινότητα ήταν εξ αρχής μεγάλη και οι συζητήσεις σε αυτήν σταδιακά επεκτείνονταν και σε θέματα πέρα από την τεχνική υποστήριξη του Διερμηνευτή. Δεδομένου ότι η ΓΛΩΣΣΑ και η Ψευδογλώσσα ορίζονται περιγραφικά στο σχολικό εγχειρίδιο, χωρίς αυστηρό ορισμό του συντακτικού και της γραμματικής τους, η υλοποίησή τους στον Διερμηνευτή αλλά και η πανελλαδική εξέταση του μαθήματος κατέδειξαν ορισμένα διφορούμενα σημεία. Τα σημεία αυτά, γνωστά ως ασάφειες ή ανοικτά ζητήματα της ΑΕΠΠ, αποτέλεσαν επί σειρά ετών θέματα συζητήσεων στην κοινότητα με σκοπό την συνεργατική διερεύνησή τους και την καθιέρωση ενιαίας αντιμετώπισής τους. Υλικό και υποδείξεις για τη διδασκαλία διαφόρων ενοτήτων της ΑΕΠΠ συνθέτουν σήμερα μεγάλο μέρος του γνωσιακού κεφαλαίου της κοινότητας, το οποίο παράλληλα έχει εμπλουτιστεί και με άλλα θέματα σχετικά με διδακτικά και τεχνικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι καθηγητές Πληροφορικής στα σχολεία. Η παρούσα διατριβή αναπτύσσεται σε τρεις άξονες. Ο πρώτος αφορά το εκπαιδευτικό λογισμικό Διερμηνευτής της ΓΛΩΣΣΑΣ και περιλαμβάνει μελέτη του τρόπου ανάπτυξης και επέκτασής του (ώστε να καλύψει και τις ανάγκες της Ψευδογλώσσας), αλλά και διερεύνηση του βαθμού και τρόπου αξιοποίησής του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο δεύτερος άξονας εστιάζει στη διαδικτυακή κοινότητα "Στέκι των Πληροφορικών" την οποία και διερευνά υπό το πρίσμα των χαρακτηριστικών των κοινοτήτων πρακτικής, ώστε να εκτιμηθεί η συμβολή της στην ανάπτυξη του Διερμηνευτή, αλλά και στη διδασκαλία του μαθήματος ΑΕΠΠ. Τέλος, στο πλαίσιο του τρίτου άξονα εντοπίζονται και διερευνώνται οι ασάφειες του διδακτικού πακέτου της ΑΕΠΠ που απασχολούν σήμερα τους καθηγητές Πληροφορικής και οι εναλλακτικές προσεγγίσεις τους. Η έρευνα συνδυάζει ποιοτικές και ποσοτικές προσεγγίσεις και στους τρεις άξονες, ώστε να γίνει τριγωνισμός των αποτελεσμάτων. Το δημοσιευμένο υλικό της κοινότητας υπόκειται σε ανάλυση περιεχομένου ώστε να τεκμηριωθούν αλλά και να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα. Παράλληλα, μέσω ερωτηματολογίου ειδικά σχεδιασμένου για τις ανάγκες της έρευνάς μας, τα ερωτήματα προσεγγίζονται ποσοτικά και μελετάται η άποψη που έχουν σήμερα οι καθηγητές πληροφορικής για τα υπό εξέταση ζητήματα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας ο Διερμηνευτής αξιοποιείται σήμερα από τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών που διδάσκουν ΑΕΠΠ, συμβάλλοντας σημαντικά στην εργαστηριακή προσέγγιση του μαθήματος. Μάλιστα οι εκπαιδευτικοί σε ποσοστό που ξεπερνά το 90% δηλώνουν ικανοποιημένοι τόσο από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του λογισμικού (σταθερότητα, αξιοπιστία, ωριμότητα, ευχρηστία, παρεχόμενη τεχνική υποστήριξη, πιστότητα υλοποίησης της ΓΛΩΣΣΑΣ και Ψευδογλώσσας...), όσο και από τις διευκολύνσεις που παρέχει ως εκπαιδευτικό λογισμικό στη διδασκαλία του μαθήματος (Ελληνικό περιβάλλον εργασίας, πλήθος καθοδηγητικών μηνυμάτων λαθών, ευκολίες συγγραφής κώδικα, επισκόπηση εκτέλεσης προγραμμάτων, ευκολίες διαχείρισης δεδομένων εισόδου / εξόδου…). Η κοινότητα Στέκι των Πληροφορικών φαίνεται να έχει συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη και υποστήριξη του Διερμηνευτή. Παράλληλα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών σε θέματα που αφορούν τη διδασκαλία της ΑΕΠΠ, αλλά και σε γενικότερα τεχνικά και διδακτικά ζητήματα που τους απασχολούν. Πληροί όλα τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν μια κοινότητα πρακτικής, καθώς έχει συγκεκριμένο τομέα δραστηριοτήτων στον οποίο εστιάζει, πλαισιώνεται από κοινότητα εκπαιδευτικών, και τα μέλη της μέσω συνεχούς αλληλεπίδρασης οδηγούνται σε συλλογική μάθηση. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα μέλη της από κοινού και σε βάθος χρόνου έχουν διαμορφώσει ένα αξιόλογο απόθεμα πηγών (εκπαιδευτικό υλικό, διδακτικές προσεγγίσεις, υποδείξεις σε διδακτικά και τεχνικά ζητήματα, τεχνικές οδηγίες κτλ), δηλαδή μια πρακτική. Τέλος, όσον αφορά τα ανοικτά ζητήματα της ΑΕΠΠ η έρευνα καταδεικνύει πως υπάρχει ακόμη και σήμερα ένα πλήθος θεμάτων, που ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται στο διδακτικό πακέτο επιτρέπει πολλαπλές ερμηνείες και προσεγγίσεις από τους διδάσκοντες. Αρκετά από αυτά αφορούν ενότητες που πρόσφατα προστέθηκαν στη διδακτέα και εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ άλλα αναφέρονται σε ζητήματα που αν και έχουν επισημανθεί ως ασάφειες στο παρελθόν, ποτέ δεν διευκρινίστηκαν επισήμως. Τα ανοικτά θέματα αναλύονται, και σχολιάζονται οι εναλλακτικές προσεγγίσεις. Παράλληλα παρουσιάζεται ο τρόπος υλοποίησής τους στον Διερμηνευτή και μελετάται, όπου κρίνεται απαραίτητο, η σχετική επιστημονική βιβλιογραφία. Πιθανή αξιοποίηση των σχετικών αναλύσεων και αποτελεσμάτων της έρευνας προς μια κατεύθυνση αποσαφηνίσεων των ανοικτών ζητημάτων της ΑΕΠΠ από θεσμικούς φορείς, θα προσέδιδε στα αποτελέσματα της διατριβής προστιθέμενη αξία.