Η εξέλιξη του θεατρικού οικοδομήματος στη Σικελία κατά την ελληνιστική περίοδο. Θέατρα με παρασκήνια : Τυνδαρίς - Έγεστα - Σολούς - Ιαίτας

• Main Author: Παναγιωτονάκου, Μαρία
• Other Authors: Panagiotonakou, Maria
• Language: Greek
• Published: 2022
• Subjects: Ελληνιστική Σικελία; Θεατρική αρχιτεκτονική; Πρώιμη και ύστερη χρονολόγηση; Μνημειακή διαμόρφωση του δημόσιου χώρου; Ρωμαϊκή κατάκτηση; Ιστορικό και κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο; Hellenistic Sicily; Theatre architecture; High and low dating; Monumentalization of public space; Roman conquest; Historical and socio-political context

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη της εξέλιξης των θεάτρων με σκηνικό οικοδόμημα με παρασκήνια κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, και συγκεκριμένα των θεάτρων της Τυνδαρίδας, της Έγεστας, του Σολούντα και του Ιαίτα στη Σικελία. Μετά μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της έρευνας, τα θέατρα κατατάσσονται στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο και περιγράφονται λεπτομερώς. Τα πιο σημαντικά προβλήματα εντοπίζονται στην αβεβαιότητα της χρονολόγησης και της μορφολογίας, κυρίως, των σκηνικών οικοδομημάτων τους. Καθώς δεν γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής τους, οι μελετητές καταλήγουν σε αντικρουόμενες ερμηνευτικές προτάσεις. Όσο για την ταξινόμηση των θεάτρων σε χρονολογικό πλαίσιο, στην έρευνα παρατηρούνται δύο τάσεις. Οι εκπρόσωποι της πρώιμης χρονολόγησης τοποθετούν τα θέατρα στην προ-ρωμαϊκή ελληνιστική περίοδο, θεωρώντας τα δημιουργήματα του 4ου και 3ου αι. π.Χ., ενώ οι υποστηρικτές της ύστερης χρονολόγησης τα χρησιμοποιούν ως αποδείξεις αστικής ανάπτυξης και ευημερίας των πόλεων που επήλθε με την εδραίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας τον 2ο και 1ο αι. π.Χ. Την τελευταία τριακονταετία ενισχύθηκε αυτή η δεύτερη τάση με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί αντιπαράθεση και σκεπτικισμός μεταξύ των μελετητών καθώς έχει δημιουργηθεί ένα αρχαιολογικό και ιστορικό κενό περίπου 150 χρόνων στις γνώσεις μας για την αρχιτεκτονική εξέλιξη του θεάτρου στη Σικελία. Η διερεύνηση της ύπαρξης ή μη αυτού του κενού αποτελεί το κεντρικό αντικείμενο μελέτης αυτής της διδακτορικής διατριβής. Απάντηση σε μια σειρά ερωτημάτων επιχειρείται με διεπιστημονική προσέγγιση που συνδυάζει την συγκριτική ανάλυση και τη σύνδεση ιστορικών στοιχείων και αρχαιολογικών δεδομένων. Από τη μελέτη του πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού και πολιτιστικού πλαισίου μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε το θέατρο ως οικοδόμημα πριν από και μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση αποδεικνύεται ότι, κατά την ελληνιστική εποχή, η Σικελία μετέβη σε μια εξαιρετικά πολύπλοκη και μεταβατική φάση. Συνεπώς, η ανέγερση θεάτρων και οι μετέπειτα οικοδομικές φάσεις τους συμπορεύτηκαν με την ιστορία, τη γεωγραφική θέση κάθε πόλης και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν στο συγκεκριμένο τμήμα του νησιού. Η πρώτη γενιά λίθινων θεάτρων χρονολογείται από τα μέσα του 4ου μέχρι τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Η κατασκευή τους συνδέεται με την επιτυχία της εκστρατείας του στρατηγού Τιμολέοντα και την πολιτική που εφάρμοσε. Σε αυτή την περίοδο πρέπει να ενταχθεί η κατασκευή των θεάτρων της Τυνδαρίδας και του Ιαίτα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιέρωνα Β΄, ακολούθησε η ανέγερση μιας δεύτερης γενιάς θεάτρων μέσα στον 3ο αι. π.Χ. Φαίνεται ότι η περίοδος μεταξύ του τέλους του 3ου και των αρχών του 2ου αι. θα πρέπει να ήταν κοινή για αρκετά θέατρα που είτε είχαν την αρχική κατασκευαστική φάση τους τότε, όπως στον Σολούντα, είτε υπέστησαν μετατροπές και ανακαινίσεις, όπως στον Ιαίτα και πιθανόν στην Έγεστα. Εκεί, μετά τον Α΄ και Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο, η μνημειακή διαμόρφωση του δημόσιου χώρου συνέπεσε με τη ρωμαϊκή κατάκτηση και συντελέστηκε κάτω από διαφορετικές πολιτικές και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες. Συμπερασματικά, το θέατρο στη Σικελία, λόγω και του πολλαπλού ρόλου του, ήταν μνημείο αναπόσπαστο του αστικού τοπίου και ταυτιζόταν με την υπόσταση και τη λειτουργία της ίδιας της πόλης. Αυτό που αποδεικνύει με σαφήνεια αυτή η μελέτη είναι ότι δεν υφίσταται το κενό των 150 χρόνων αλλά διαγράφεται μια συνέχεια στην αρχιτεκτονική εξέλιξη του θεατρικού οικοδομήματος. Μέσα από τη μελέτη των τεσσάρων θεάτρων αποκαλύπτονται τα διαδοχικά στάδια μιας συνολικής και διαρκώς μεταβαλλόμενης πορείας καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής, έτσι όπως καθορίστηκε από ιστορικές συνθήκες και αναγκαιότητες που είχαν τις ρίζες τους στην κλασική εποχή.