| Περίληψη: | Χιλιάδες ασθενείς παγκοσμίως υποφέρουν από ανεπάρκεια κάποιου οργάνου τελικού σταδίου, με μόνη κατάλληλη θεραπεία τη μεταμόσχευση. Ωστόσο, μεγάλο πρόβλημα στην εφαρμογή της αποτελεί το συνεχώς διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης μοσχευμάτων. Λύση στην κρίση έλλειψης οργάνων καλείται να δώσει ο κλάδος της Αναγεννητικής Ιατρικής, χάρη στην πρόοδο που επιτελείται στις τεχνικές επεξεργασίας του γονιδιώματος (genome editing) και στην έρευνα των βλαστοκυττάρων. Πολλές ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να δημιουργήσουν αλλογενή (ανήκουν στο ίδιο είδος) και ξενογενή (ανήκουν σε διαφορετικά είδη) όργανα μέσω της δημιουργίας χιμαιρικών εμβρύων. Σκοπός των μελετών αυτών είναι η κατασκευή μέσα σε μεγάλα ζώα εκτροφής, εξατομικευμένων ανθρώπινων οργάνων. Αυτά όχι μόνο θα λύσουν το ζήτημα της έλλειψης μοσχευμάτων, αλλά και θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της απόρριψης τους από το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών.
Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών χρήζει μεταμόσχευσης καρδιάς. Για το λόγο αυτό, στο εργαστήριο του Δρ. Παπαναγιώτου αναπτύσσεται μια καινοτόμος μεθοδολογία για το σχηματισμό του οργάνου αυτού in vivo, συνδυάζοντας δύο τεχνολογίες (της συμπληρωματικότητας βλαστοκύστης και της τετραπλοειδούς συνάθροισης) με τεχνικές της γενετικής μηχανικής. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στη δημιουργία χιμαιρικών οργανισμών που αποτελούνται από δύο τύπους κυττάρων - Δότη και Ξενιστή. Τα κύτταρα Δότη θα σχηματίζουν την καρδιά του χιμαιρικού σώματος, ενώ τα κύτταρα Ξενιστή όλους τους άλλους ιστούς. Προκειμένου να εξακριβωθεί η κατανομή των δύο κυτταρικών τύπων στο σώμα της χίμαιρας, θα είναι σημασμένοι, ο πρώτος με μια κόκκινη και ο δεύτερος με μια πράσινη φθορίζουσα χρωστική (tdTomato και EGFPαντίστοιχα). Αρχικά θα δημιουργηθούν ενδοειδικές χίμαιρες, στις οποίες και οι δύο τύποι κυττάρων θα προέρχονται από μύες. Όταν η μέθοδος καθιερωθεί για την κατασκευή αλλογενούς καρδιάς, η αναπτυσσόμενη τεχνολογία θα χρησιμοποιηθεί και για την κατασκευή ξενογενούς οργάνου, με τη δημιουργία διαειδικών χιμαιρικών ζώων, αρχικά μεταξύ ειδών φυλογενετικά συγγενικών (μυς - επίμυς) και στη συνέχεια μεταξύ οργανισμών εξελικτικά πιο απομακρυσμένων. Τελικός στόχος είναι η δημιουργία καρδιάς από κύτταρα ασθενών, μέσα σε μεγάλα ζώα εκτροφής.
Η προτεινόμενη μέθοδος στηρίζεται στην εισαγωγή στην ενδογενή περιοχή Hipp11 του χρωμοσώματος 11 του μυός, διαγονιδίων που θα προσδίδουν στα κύτταρα Ξενιστή και Δότη, τα επιθυμητά χαρακτηριστικά: τα πρώτα θα φθορίζουν κόκκινα και θα πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης στο μορφογενετικό πεδίο της καρδιάς, ενώ τα δεύτερα θα φθορίζουν πράσινα και θα πεθαίνουν εκτός καρδιακού πεδίου. Ο κυτταρικός θάνατος θα εξασφαλίζεται από την έκφραση του γονιδίου της τοξίνης της διφθερίτιδα dtA, υπό τον έλεγχο του ενισχυτή AR1 του καρδιακού δείκτη Nkx2.5 εντός κι εκτός καρδιακού πεδίου αντίστοιχα.
Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης της προτεινόμενης μεθοδολογίας, έγινε έλεγχος της καταλληλότητας των επί μέρους στοιχείων της. Αρχικά, καθιερώθηκε ένας τρόπος σταθερής διαμόλυνσης Εμβρυϊκών Βλαστικών Κυττάρων μυός (mouse Embryonic Stem Cells, mESCs) στην ενδογενή περιοχή του χρωμοσώματος 11 (Hipp11) με την τεχνολογία CRISPR/Cas9. Στη συνέχεια, αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για τη διερεύνηση της λειτουργίας του καρδιακού ενισχυτή AR1 κατά τη διαφοροποίηση των βλαστοκυττάρων προς καρδιομυοκύτταρα. Τέλος μελετήθηκε η λειτουργικότητα των μεθόδων ανασυνδυασμού Cre/loxP και Flp/FRT που είναι κομβικής σημασίας για το αναπτυσσόμενο σύστημα.
Μετά από τους παραπάνω ελέγχους, ακολούθησε η δημιουργία των πλασμιδίων Δότη και Ξενιστή, που περιέχουν τις απαραίτητες γενετικές πληροφορίες. Τα πλασμίδια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για το μετασχηματισμό βλαστοκυττάρων και την κατασκευή των βλαστοκυτταρικών σειρών. Αναπτύχθηκαν δύο στρατηγικές, με διαφορετικά βλαστοκύτταρα Δότη και Ξενιστή η κάθε μία. Η Στρατηγική Ι που είναι και η απλούστερη, σκοπό έχει τη δημιουργία κόκκινης φθορίζουσας καρδιάς μυός, σε χιμαιρικό σώμα μυός αποτελούμενο από κόκκινα και πράσινα φθορίζοντα κύτταρα. Στη Στρατηγική ΙΙ, η κόκκινη φθορίζουσα καρδιά θα βρίσκεται σε σώμα αποτελούμενο αποκλειστικά από πράσινα φθορίζοντα κύτταρα. Ως εκ τούτου κατασκευάστηκαν συνολικά τέσσερις σειρές βλαστοκυττάρων, των οποίων η συμπεριφορά ελέγχθηκε σε in vitro συστήματα.
Τέλος, τα βλαστοκύτταρα Ξενιστή και Δότη της Στρατηγικής Ι, χρησιμοποιήθηκαν για την δημιουργία χιμαιρικού εμβρύου. Ανάλυσή του κατά την εμβρυϊκή ημέρα 9.5, αποκάλυψε τον αναμενόμενο φαινότυπο και επομένως την εφαρμοσιμότητα της προτεινόμενης μεθόδου.
Η έρευνα στο εργαστήριο του Δρ Παπαναγιώτου συνεχίζεται με in vivo δοκιμές δημιουργίας χιμαιρικών μυών με τις δύο Στρατηγικές. Η συγκεκριμένη προσπάθεια θα συμβάλει στην προσπάθεια δημιουργίας εξατομικευμένων ανθρώπινων οργάνων για μεταμοσχεύσεις, σε μεγάλα ζωικά μοντέλα. Επιπλέον, με μικρές τροποποιήσεις, η μεθοδολογία που προτείνεται θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί μελλοντικά για την παραγωγή και άλλων οργάνων εκτός της καρδιάς.
|
|---|
