Ο ρόλος της βιταμίνης D3 ως κοινός θεραπευτικός στόχος για τον σακχαρώδη διαβήτη και τη Νόσο Alzheimer

• Main Author: Γεωργούλη, Αλεξάνδρα
• Other Authors: Georgouli, Alexandra
• Language: Greek
• Published: 2023
• Subjects: Σακχαρώδης διαβήτης; Νόσος Alzheimer; Καλσιτριόλη; Βιταμίνη D3; Diabetes mellitus; Alzheimer's disease; Vitamin D3; Calcitriol

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) και η νόσος Alzheimer (AD) αποτελούν ηλικιοεξαρτώμενες παθήσεις που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) χαρακτηρίζεται από χρόνια υπεργλυκαιμία και συνοδεύεται από αλλοιώσεις του μεταβολισμού υδατανθράκων, λιπιδίων και πρωτεϊνών, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας έκκρισης ινσουλίνης, δυσλειτουργίας των επιδράσεών της στους περιφερικούς ιστούς ή και των δύο. Ο ΣΔ2 και η παχυσαρκία αποτελούν συνήθεις παθήσεις στις δυτικές κοινωνίες κυρίως λόγω του σύγχρονου ανθυγιεινού τρόπου ζωής. Μέχρι το 2015, πάνω από 415 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο επηρεάστηκαν από ΣΔ και ο αριθμός αυτός προβλέπεται να υπερβεί τα 640 εκατομμύρια το 2040. Κατά τα αρχικά στάδια εξέλιξης της νόσου, ο ΣΔ χαρακτηρίζεται από υπερινσουλιναιμία και ινσουλινοαντοχή των περιφερικών ιστών καταλήγοντας σε υπεργλυκαιμία κατά την πλήρη έκφρασή του. Οι επιπτώσεις του ΣΔ συμπεριλαμβάνουν βλάβη, δυσλειτουργία και ανεπάρκεια πολλών οργάνων όπως οι οφθαλμοί, οι νεφροί, η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία. Η νόσος Alzheimer (AD) είναι η πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας, που αντιπροσωπεύει το 60% έως 80% όλων των περιπτώσεων και επηρεάζει περισσότερα από 35 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, με προοδευτική απώλεια μνήμης και σταδιακή μείωση της γνωστικής λειτουργίας, αν και οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που συνδέονται με αυτά τα συμπτώματα δεν είναι πλήρως κατανοητοί. Είναι όμως σαφές ότι η συσσώρευση λανθασμένων πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, δηλαδή τα συσσωματώματα αμυλοειδούς-β και τα νευροϊνιδιακά δεμάτια που περιέχουν υπερφωσφορυλιωμένη πρωτεΐνη tau, είναι οι βασικές αιτίες οξειδωτικής και φλεγμονώδους βλάβης, οι οποίες στη συνέχεια κορυφώνονται με τη συναπτική δυσλειτουργία και τον νευρωνικό θάνατο. Υπό το πρίσμα των επιδημιολογικών δεδομένων που υποστηρίζουν τη σχέση μεταξύ ΣΔ2 και AD, η αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης των ασθενών με AD είναι πιθανώς συνέπεια όχι μόνο της γήρανσης του πληθυσμού, αλλά και των διαστάσεων πανδημίας που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια ο ΣΔ. Εκτιμάται ότι περίπου 193 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με διαβήτη δεν έχουν εντοπιστεί και δεν γνωρίζουν τις μακροχρόνιες βλάβες που προκαλούνται από την ασθένεια. Ως εκ τούτου οι ερευνητικές προσπάθειες στρέφονται δυναμικά προς νέες θεραπείες πολλαπλών στόχων που μπορούν ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν και τις δύο ασθένειες. Προς αυτήν την κατεύθυνση στρέφεται και το θέμα της προτεινόμενης πρότασης. Συγκεκριμένα, στοχεύει στη διερεύνηση της πιθανής προστατευτικής ή και θεραπευτικής δράσης της ενεργοποιημένης βιταμίνης D3 (καλσιτριόλη) και του ειδικού αναλόγου της παρικαλσιτόλη, σαν κοινούς φαρμακολογικούς στόχους για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση του ΣΔ2 και της AD. Σαν πειραματικό μοντέλο χρησιμοποιήθηκε ζωικό μοντέλο της AD με γενετικά τροποποιημένους μύες (5XFAD) στους οποίους χορηγήθηκαν οι υπό εξέταση ουσίες και εν συνεχεία με βιοχημικές και ανοσοϊστοχημικές μεθόδους μελετήθηκε η επίδρασή τους στην έκφραση και ενεργοποίηση πρωτεϊνών που εμπλέκονται στο σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης, στην κυτταρική απόπτωση καθώς και στη δημιουργία του Αβ πεπτιδίου. Επιπλέον με την εφαρμογή γνωσιακών δοκιμασιών στις οποίες υποβλήθηκαν οι μύες, προσδιορίστηκε η επίδραση των ουσιών στις μαθησιακές λειτουργίες των 5XFAD πειραματόζωων σε σχέση με τους μάρτυρες. Τα αποτελέσματα από την προτεινόμενη μελέτη θα συμβάλουν σημαντικά στην αποκρυπτογράφηση των μοριακών και κυτταρικών μονοπατιών που οδηγούν στην παθολογία και τη γένεση των συγκεκριμένων νόσων, με απώτερο στόχο μια πιο αποτελεσματική κοινή θεραπευτική προσέγγιση η οποία δύναται να βελτιώσει σημαντικά την υγεία αλλά και την παραγωγικότητα των ασθενών και κατ’ επέκταση τη ποιότητα ζωής τους.