Διερεύνηση του πλαισίου χρηματοδότησης των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση

• Κύριοι συγγραφείς: Κουτουλογένης, Διονύσιος, Κοκκινάς, Γεώργιος
• Άλλοι συγγραφείς: Koutoulogenis, Dionysios
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2023
• Θέματα: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Επενδύσεις; Ευρωπαική Ένωση; Renewable energy sources; Investments

Την τελευταία δεκαετία, υπάρχει ένα ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα. Αυτό ήταν το συνδυασμένο αποτέλεσμα: α) των ευνοϊκών νομικών και οικονομικών μέτρων που ελήφθησαν, β) του πλούσιου δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) που υπάρχει στη χώρα και γ) της αυξανόμενης περιβαλλοντικής συνείδησης. Η Ελλάδα έχει σημαντικό δυναμικό αιολικής, βιομάζας, ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας. Με 300 ηλιόλουστες και ζεστές μέρες το χρόνο, περισσότερα από 1000 νησιά με θαλάσσια αύρα, μέση ταχύτητα ανέμου που ξεπερνά τα 7,5 m/s και σημαντικό αριθμό γεωθερμικών πεδίων, η Ελλάδα είναι ιδανική χώρα για παραγωγή αιολικής, ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας. Με τη ζήτηση της χώρας να αναμένεται να αυξηθεί κατά 3 έως 5 τοις εκατό τα επόμενα χρόνια, το δυναμικό βιομάζας μπορεί να καλύψει μεγάλο ποσοστό της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης, καθώς τα ετήσια διαθέσιμα γεωργικά και δασικά υπολείμματα υπολογίζονται σε 10 εκατομμύρια τόνους. Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ήταν μια από τις κύριες κατευθύνσεις της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας τα τελευταία 10 χρόνια. Θεωρείται σημαντική συμβολή στη βελτίωση των ελληνικών περιβαλλοντικών δεικτών και ιδιαίτερα στη μείωση των εκπομπών CO2. Τα νομικά και οικονομικά κίνητρα αποτελούν μέσο της στρατηγικής της κυβέρνησης για την προώθηση των επενδύσεων σε τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (RET). Τα τελευταία χρόνια, τα κύρια χρηματοδοτικά μέσα για τη στήριξη των ΑΠΕ είναι το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενέργειας στο Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ ΙΙ) για την Ελλάδα και ο Εθνικός Αναπτυξιακός Νόμος 2601/98, ενώ οι Ν. 2244/94 και 2773/99. αποτελούν το νομικό πλαίσιο για την εισαγωγή των ΑΠΕ. Το νομικό πλαίσιο που διέπει σήμερα την ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ είναι ο νόμος 2773/99, ο οποίος καθορίζει επίσης τους κανόνες για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Από τον Φεβρουάριο του 2001, κάθε ιδιώτης επενδυτής μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια με βάση την έκδοση άδειας παραγωγής από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Ειδική αναφορά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ περιέχεται στον νόμο 2773/99, ο οποίος ορίζει ότι ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜ) υποχρεούται να παρέχει πρόσβαση κατά προτεραιότητα (προτεραιότητα στην αποστολή φορτίου) σε εξοπλισμό για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Μετά την επιτυχή εφαρμογή του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας (1994-1999), το 2000 το Υπουργείο Ανάπτυξης ξεκίνησε το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑ) στο 3ο ΣΕΠ. Το OPC προσφέρει οικονομικά κίνητρα για επενδύσεις σε ΑΠΕ και αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη του RET τα επόμενα χρόνια. Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος για τις ΑΠΕ, τη συμπαραγωγή, την ενεργειακή απόδοση και την υποκατάσταση καυσίμων με φυσικό αέριο είναι 1.100 εκατ. ευρώ για περίοδο επτά ετών (2000-2006). Ένα από τα κύρια εμπόδια για τη διείσδυση του RET στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι η περιορισμένη ικανότητα του δικτύου μεταφοράς να απορροφά και να μεταδίδει την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ. Ως εκ τούτου, η ÚOHS, παράλληλα με τις άμεσες επιδοτήσεις σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούν ΑΠΕ, θα παράσχει επίσης έμμεση στήριξη σε αυτά τα έργα μέσω 50% χρηματοδότησης για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ειδικά σε περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό, καθώς και 50% χρηματοδότηση για τη σύνδεση εξοπλισμού ΑΠΕ στο δίκτυο. Προς αυτή την κατεύθυνση θα ληφθούν δύο μέτρα: • Οι ηλεκτρικές συνδέσεις των νησιών με την ηπειρωτική χώρα και μεταξύ τους θα αναβαθμιστούν, θα ενισχυθούν ή θα νεόδμησαν στην περίπτωση ορισμένων μη συνδεδεμένων νησιών. • Το ηλεκτρονικό δίκτυο μεταφοράς σε ορισμένες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας που έχουν υψηλό αιολικό δυναμικό και προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον από ιδιώτες επενδυτές θα ενισχυθεί ή/και θα επεκταθεί. Αν και το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας θα ολοκληρωθεί στα τέλη του 2006, η πραγματική κατασκευή και λειτουργία ορισμένων έργων ΑΠΕ μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια ακόμη. Το κύριο επενδυτικό ενδιαφέρον αναμένεται να στραφεί σε έργα αιολικής ενέργειας καθώς η τεχνολογία. Η τεχνολογία των μετατροπέων αιολικής ενέργειας είναι καλά εδραιωμένη και το αντίστοιχο κόστος είναι πλέον συγκρίσιμο με αυτό των συμβατικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Τα μικρά υδροηλεκτρικά αναμένεται να έχουν σχετικά μικρότερο μερίδιο, κυρίως λόγω της έλλειψης κατάλληλων τοποθεσιών. Αυτό είχε ήδη επισημανθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενέργειας, όπου η ταχύτητα κατασκευής των χρηματοδοτούμενων μικρών υδάτινων έργων ήταν σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με τα έργα αιολικής ενέργειας. Η αναδιάρθρωση του ενεργειακού τομέα κερδίζει δυναμική και ο αυξημένος ανταγωνισμός θα μειώσει το κόστος. Η απορρύθμιση θα προσφέρει ευκαιρίες για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επειδή θα υπάρξει νέα συμμετοχή του κλάδου που θα είναι επιθετική και καινοτόμος, και επειδή η απορρύθμιση θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη κατανάλωση καλή επιλογή. Η χρηματοδότηση της εγκατάστασης τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παραμένει μια σημαντική πρόκληση και, υπό αυτή την προοπτική, η τρέχουσα ανάλυση επικεντρώνεται στον εντοπισμό βασικών χρηματοοικονομικών μέσων που θα βοηθούσαν στην υπέρβαση των φραγμών που συνδέονται με την «πρόσβαση στο κεφάλαιο» για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι νέοι καινοτόμοι μηχανισμοί χρηματοδότησης σε μια σταδιακή αναδιάρθρωση της αγοράς ενέργειας, όπως η ελληνική αγορά, θα πρέπει να συνοδεύονται από κατάλληλα μέτρα πολιτικής για να διασφαλιστεί ότι τα μέσα αυτά θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται προς «αμοιβαίο συμφέρον».