| Περίληψη: | Η Τέταρτη Διάσταση, μία από τις ωριμότερες και μεστότερες συνθέσεις του Γιάννη Ρίτσου, κατέχει ξεχωριστή θέση στο εκτεταμένο και πολυδιάστατο έργο του ποιητή. Δύο είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν σαφώς από τα υπόλοιπα: η θεατρική διάσταση αφενός (μια «σκηνική» εισαγωγή και ένας «σκηνικός» επίλογος πλαισιώνουν ένα μονόλογο που απαγγέλλεται μπροστά σε ένα βουβό ακροατή) και αφετέρου η μυθική προέλευση των περισσότερων ποιημάτων.
Από τα δεκαεπτά πολύστιχα ποιήματα της συλλογής τα δώδεκα είναι «αρχαιόμυθα», αφορμώνται, δηλαδή, από τον αρχαίο ελληνικό μύθο. Ήδη, οι τίτλοι των περισσοτέρων προϊδεάζουν για το θέμα που θα επακολουθήσει. Ο Αγαμέμνων, ο Ορέστης, Η επιστροφή της Ιφιγένειας, η Χρυσόθεμις, η Περσεφόνη, η Ισμήνη, ο Αίας, ο Φιλοκτήτης, Η Ελένη και η Φαίδρα μας εισάγουν στο γνωστό μυθολογικό σύμπαν. Η επαφή, όμως, με τα παραπάνω κείμενα αρκεί για να φανερώσει ότι ο μύθος αποτελεί μόνο την αφετηρία για την ανάπτυξη νέων προβληματισμών και θέσεων.
Η παράθεση και μόνο των τίτλων είναι αρκετή για να δείξει ότι «ο Ρίτσος μοιάζει να προτιμάει το λόγο των γυναικών». Οι οκτώ από τους δώδεκα μονολόγους απαγγέλλονται από γυναικείες μορφές. Επιπλέον, ως κυρίαρχη μορφή των συνθέσεων αυτών προβάλλεται μία ακόμα γυναίκα, η μυθική Κλυταιμνήστρα. Παρόλο, που η ίδια δεν παρουσιάζεται αυτοπροσώπως, είναι σχεδόν παντού παρούσα στις αναφορές των υπολοίπων προσώπων. Γίνεται φανερή η προσπάθεια του Ρίτσου μέσω της έμμεσης παρουσίασης, να δικαιώσει και να αποκαταστήσει στη συνείδησή μας τη δυσφημισμένη από την αρχαία γραμματεία γυναίκα του Αγαμέμνονα.
Οι μυθικές γυναικείες μορφές, που παρουσιάζει στο σύγχρονο αναγνώστη ο Ρίτσος, δεν μπορούν να θεωρηθούν αποκομμένες από το μυθικό πλαίσιο από το οποίο προέρχονται. Άρα είναι σκόπιμο, στα πλαίσια της συγκεκριμένης εργασίας, να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής προσέλαβε τον αρχετυπικό μύθο μέσω του εντοπισμού των ομοιοτήτων και διαφορών των ηρωίδων του Ρίτσου με τα αντίστοιχα αρχαιοελληνικά πρότυπά τους. Πιο συγκεκριμένα, καθώς πρόκειται για μορφές προερχόμενες κυρίως από το δράμα, οι μονόλογοι έχουν ως διακείμενα τις κλασικές τραγωδίες των μεγάλων τραγικών ποιητών . Επομένως, η μελέτη μας θα επικεντρωθεί στην εξακρίβωση του βαθμού και του τρόπου πρόσληψης από αυτές μη λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιρροές από ενδιάμεσες πηγές που τυχόν να εντοπίζονται στα συγκεκριμένα έργα. Μετά από μια σύντομη αναφορά στις διαφορετικές εκδοχές του εκάστοτε μύθου στην αρχαία ελληνική γραμματεία, θα μελετηθεί ο τρόπος που διαχειρίζεται ο ποιητής αυτό το παραδεδομένο υλικό με την διατήρηση ή τροποποίηση στοιχείων. Τέλος, θα ερευνηθεί πώς ανασημασιοδοτούνται οι γυναικείες μορφές και ποια χαρακτηριστικά προσλαμβάνουν μέσα στο νέο ποιητικό τους περιβάλλον.
|
|---|
