| Περίληψη: | Η χλωρίδα της Κύπρου περιλαμβάνει περί τα 1910 taxa. Από αυτά, τα 143 είναι αποκλειστικά ενδημικά (ποσοστό ενδημισμού ~7,4%). Τα περισσότερα από τα ενδημικά φυτά της Κύπρου εντοπίζονται στις δύο οροσειρές του νησιού, την οροσειρά του Τροόδους, όπου φιλοξενούνται 94 ενδημικά φυτά, του Πενταδάχτυλου με 56, καθώς και στη χερσόνησο του Ακάμα, όπου απαντούν 33 ενδημικά taxa.
Αρκετά από τα φυτά της Κύπρου, θεωρούνται σπάνια και απειλούμενα και εντάσσονται, σύμφωνα με την IUCN σε κατηγορίες απειλής. Ο αριθμός των σπανίων ειδών που περιλαμβάνονται στο “Κόκκινο Βιβλίο” της χλωρίδας της Κύπρου ανέρχεται σε 328 taxa.
Μέχρι σήμερα, έχουν μελετηθεί κυτταρολογικά περίπου μόνο 280 taxa (~14,7%) της χλωρίδας της Κύπρου. Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική μελέτη σε 25 σπάνια, ενδημικά, απειλούμενα και ενδιαφέροντα φυτικά είδη της κυπριακής χλωρίδας. Τα φυτά συλλέχθηκαν από διάφορες περιοχές του νησιού και καλλιεργήθηκαν στον ερευνητικό βοτανικό κήπο του Πανεπιστημίου Πατρών. Πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική ανάλυση των taxa και συγκεκριμένα, προσδιορισμός του χρωμοσωματικού αριθμού και της μορφολογίας του καρυοτύπου. Επί πλέον, όπου αυτό κατέστη δυνατόν, παρατίθεται το καρυογράμμα, το ιδιογράμμά και τα μορφομετρικά δεδομένα των χρωμοσωμάτων τους. Η ανάλυση των καρυοτύπων των μελετηθέντων ειδών, έγινε σε ημιμόνιμα παρασκευάσματα, με την τεχνική της σύνθλιψης (squash technique) και χρώση Feulgen. Επίσης, δίνονται, για τα μελετηθέντα είδη, χάρτες της γεωγραφικής τους εξάπλωσης στο νησί, στοιχεία για τις ταξινομικές τους σχέσεις και την οικολογία τους και γίνονται προτάσεις για την παρακολούθηση, διατήρηση και διαχείριση τους.
Από τα 25 taxa, που μελετήθηκαν κυτταρολογικά στην παρούσα μελέτη, 4 αναφέρονται ως ενδημικά, δύο εκ των οποίων, εντάσσονται και σε κατηγορία απειλής, 10 επίσης, ανήκουν σε κατηγορία απειλής, σύμφωνα με τα δεδομένα του “Κόκκινου Βιβλίου” της χλωρίδας της Κύπρου και τα υπόλοιπα 10 δεν ανήκουν σε καμία από τις δύο ομάδες, αλλά, παρουσίασαν κυτταρολογικό ενδιαφέρον.
Ειδικότερα, σε 2 από τα 25 είδη της μελέτης αυτής (Taraxacum aphrogenes και Crypsis factorovskyi), δίνεται ο χρωμοσωματικος τους αριθμός, ο καρυότυπος τους και στοιχεία της μορφολογίας των χρωμοσωμάτων τους, για πρώτη φορά. Επίσης, στο είδος Bellevalia nivalis, ο ένας από τους δύο πληθυσμούς που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έδωσε 2n = 16 + 1B και ο άλλος 2n = 16 χρωμοσώματα. Η παρουσία Β-χρωμοσώματος, αναφέρεται για πρώτη φορά στο είδος αυτό. Από την παρουσία, του Β-χρωμοσώματος και σε συνδυασμό με τα διαφορετικά επίπεδα πολυπλοειδίας (B. trifoliata 2n = 8), μπορούμε να υποθέσουμε ότι το γένος βρίσκεται σε ενεργή χρωμοσωματική διαφοροποίηση. Για το ενδημικό και συγχρόνως Τρωτό (VU) είδος της χλωρίδας της Κύπρου, Taraxacum aphrogenes (2n = 4x = 32), δίνεται για πρώτη φορά ο χρωμοσωματικός αριθμός και ο καρυότυπος του. Το είδος είναι τετραπλοειδές, με τα περισσότερα χρωμοσώματα του είναι μετακεντρικά (m). Στο Crypsis factorovskyi, το οποίο αναφέρεται επίσης ως Τρωτό (VU) είδος της κυπριακής χλωρίδας, η μορφολογία του καρυοτύπου είναι 2n = 10m + 2m-SAT + 6sm + 2st = 20 και δίνεται για πρώτη φορά.
Επιπροσθέτως σε 11 από τα μελετηθέντα taxa (Achillea maritima, Aegilops bicornis, Bellis sylvestris, Delphinium peregrinum, Epipactis veratrifolia, Ipomoea imperati, Lotus cytisoides, Matthiola tricuspidata, Mentha aquatica, Mesembryanthemum nodiflorum, Phyla nodiflora), δίνονται κυτταρολογικά δεδομένα για πρώτη φορά, σε κυπριακούς πληθυσμούς. Από τα ανωτέρω αναφερθέντα είδη τα Achillea maritima (2n = 18), Aegilops bicornis (2n = 14), Delphinium peregrinum (2n = 16), Epipactis veratrifolia (2n = 40), Ipomoea imperati(2n = 30), Lotus cytisoides (2n = 14), Matthiola tricuspidata (2n = 14) και Phyla nodiflora (2n = 36), είναι όλα διπλοείδή taxa. Για τα είδη, Bellis sylvestris (2n = 36), Mesembryanthemum nodiflorum (2n = 36) και Mentha aquatica (2n = 96) αναφέρονται πολυπλοειδείς χρωμοσωματικοί αριθμοί. Τα δύο πρώτα, είναι τετραπλοειδή και το τρίτο οκταπλοειδές.
Ο χρωμοσωματικός αριθμός καθώς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η μορφολογία του καρυοτύπου, των υπολοίπων ειδών που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έχει αναφερθεί και κατά το παρελθόν. Εν τούτοις, λόγω του ιδιαίτερου κυτταρολογικού ενδιαφέροντός τους εξετάσθηκαν νέοι πληθυσμοί των ειδών: Allium roseum, Anacamptis pyramidalis, Arum dioscoridis, Bellevalia trifoliata, Centaurea aegialophila, Colchicum troodi, Cyclamen cyprium, Ornithogalum chionophilum, Pancratium maritimum, Scilla morrisii και Tulipa agenensis.
Συγκεκριμένα, το Allium roseum, 2n = 4x = 32, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Τρωτό (VU) για την χλωρίδα της Κύπρου. Η Anacamptis pyramidalis (2n = 72), αποτελεί ένα οκταπλοειδές είδος και προστατεύεται από την Σύμβαση CITES. Η μελέτη του πολυπλοειδούς καρυοτύπου του Arum dioscoridis (2n = 28), οδήγησε στην υπόθεση της αλλοπολυπλοειδούς προέλευσης του. Από την μελέτη καρυοτύπων της Bellevalia trifoliata (2n = 8), διαπιστώθηκε διαφορετικός αριθμός SAT-χρωμοσωμάτων από τις μέχρι σήμερα αναφορές. Η Centaurea aegialophila (2n = 22), η οποία προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία, περιλαμβάνεται στο κατάλογο απειλούμενων ειδών της IUCN 1993. Από την κυτταρολογική της μελέτη προέκυψε διπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός με τα περισσότερα χρωμοσώματα να είναι μετακεντρικά (m). To ενδιαφέρον είδος Colchicum troodi, χαρακτηριστικό είδος της μόνο της Ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της χλωρίδας της Κύπρου. Από την κυτταρολογική του μελέτη προέκυψε ο εξαπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 6x = 54. Το εθνικό φυτό της Κύπρο, Cyclamen cyprium, είναι πολυπλοειδές με χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 30. Tο Ornithogalum chionophilum, αποτελεί επίσης ένα από τα ενδημικά είδη της Κύπρου. Μελετήθηκαν κυτταρολογικά δύο πληθυσμοί του και έδωσαν τον ίδιο χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 20. Το Pancratium maritimum, ανήκει στην κατηγορία απειλής, Σχεδόν Απειλούμενα (ΝΤ) και κατά την κυτταρολογική του μελέτη βρέθηκε διπλοειδές (2n = 22). Η ενδημική για την Κύπρο Scilla morrisii, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) και από την κυτταρολογική της ανάλυση βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 12. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του καρυοτύπου της είναι: η δευτερογενής περίσφιξη που παρουσιάζει ένα ζευγάρι ομολόγων υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων και η παρουσία δορυφόρων στο μικρότερο σε μέγεθος ζευγάρι ομολόγων, επίσης, υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων. Τέλος στο Κινδυνεύον (ΕΝ) είδος Tulipa agenensis, βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 24. Η μορφολογία του καρυοτύπου του δίδεται για πρώτη φορά σε κυπριακό πληθυσμό.
Συμπερασματικά, η παρούσα μελέτη, των 25 σπανίων ενδημικών και ενδιαφερόντων ειδών της χλωρίδας της Κύπρου, με την χρήση της κλασσικής τεχνικής χρώσης των χρωμοσωμάτων, μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό κομμάτι στον δρόμο για μια ολοκληρωμένη κυτταρολογική μελέτη της κυπριακής χλωρίδας.
|
|---|
