| Περίληψη: | Η παρούσα εργασία εστιάζει στο ρόλο της κεφαλής στα παρατακτικά σύνθετα της Νέας Ελληνικής (ΝΕ). Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε με ακρίβεια ποιο συστατικό αποτελεί την κεφαλή σε αυτό το είδος των συνθέτων, δεδομένου ότι η γραμματική κατηγορία του συνθέτου μπορεί να προκύπτει και από τα δύο συστατικά, η σημασία του συνθέτου προκύπτει εξίσου από τα δύο συστατικά, και τα επιθετικά παρατακτικά σύνθετα εμφανίζουν σχετικά ελεύθερη σειρά όρων. Σχετικά με το παραπάνω πρόβλημα έχουν διατυπωθεί βάσει μορφολογικών/σημασιολογικών κριτηρίων τα εξής: Πρώτον, τα παρατακτικά σύνθετα έχουν δύο κεφαλές (Ten Hacken, 2000; Kageyama, 2009). Δεύτερον, στα παρατακτικά σύνθετα το πρώτο συστατικό λειτουργεί ως κεφαλή (Ανδριώτης, 1960; Li, 1993; Kiparsky, 2009). Τρίτον, για τα ελληνικά, είτε η έννοια της κεφαλής δεν έχει νόημα στα παρατακτικά σύνθετα, είτε συμβατικά και χάριν συμμετρίας με τα προσδιοριστικά σύνθετα, ως κεφαλή ορίζεται το δεύτερο συστατικό (Ράλλη, 2007:90-91).
Υπό το πρίσμα της ψυχογλωσσολογίας, η κεφαλή φαίνεται να έχει ουσιαστικό ρόλο στην επεξεργασία των συνθέτων. Ωστόσο, ο ακριβής ρόλος της παραμένει ασαφής καθώς τόσο αυτή όσο και η θέση των συστατικών φαίνεται να αλληλεπιδρούν κατά την επεξεργασία των συνθέτων (Jarema 2006:57). Δεδομένου του προβληματισμού που υπάρχει στη βιβλιογραφία σχετικά με το ποιο από τα δύο συστατικά λειτουργεί ως κεφαλή στα παρατακτικά σύνθετα, προχωρήσαμε στη διεξαγωγή ενός on-line οπτικού πειράματος λεξικής απόφασης (on-line visual lexical decision task). Πειραματικό υλικό: 16 υπαρκτά παρατακτικά σύνθετα, (πχ. ψωμοτύρι, βορειοδυτικός, ανοιγοκλείνω), 16 υπαρκτά προσδιοριστικά σύνθετα, (πχ. μολυβοθήκη, ερωτοχτυπημένος, αφισοκολλώ), 16 νεολογικά παρατακτικά σύνθετα (πχ. σκουποφαράσι, αγενοθρασύς, τρεχογλιστρώ) και 16 νεολογικά προσδιοριστικά σύνθετα (πχ. πικρόφρουτο, χρηματοκερδισμένος, ιδρωτοστάζω) λειτούργησαν ως primes για τα πρώτα και τα δεύτερα συστατικά τους, καθώς επίσης και για ένα σύνολο λέξεων ελέγχου, παρελκυστικών λέξεων και μη λέξεων. Συμμετέχοντες: 25 φυσικοί ομιλητές της (ΝΕ). Διαδικασία: Οι συμμετέχοντες καλούνταν να απαντήσουν αν οι λέξεις που εμφανίζονταν στην οθόνη του υπολογιστή τους είναι λέξεις της (ΝΕ). Αυτό που μετρήσαμε στο συγκεκριμένο πείραμα ήταν ο χρόνος αντίδρασης (ΧΑ) των συμμετεχόντων. Αποτελέσματα: Όταν λειτουργούσε ως prime προσδιοριστικό σύνθετο (υπαρκτό/ νεολογικό) τότε ο (ΧΑ) ήταν μικρότερος στο πρώτο συστατικό. Όταν λειτουργούσε ως prime παρατακτικό σύνθετο (υπαρκτό/ νεολογικό) τότε ο (ΧΑ) ήταν παραπλήσιος τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο συστατικό. Συμπεράσματα: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, φαίνεται πως στα παρατακτικά σύνθετα και τα δύο συνθετικά συνεισφέρουν εξίσου στην αναγνώριση του συνθέτου, γεγονός που ίσως αναδεικνύει την ύπαρξη δύο κεφαλών στα παρατακτικά σύνθετα.
|
|---|
