| Περίληψη: | Από τις εμφανίσεις φαντασμάτων στην αρχαιοελληνική λογοτεχνία, άλλες παρουσιάζονται ως ιστορικά γεγονότα, όπως οι εμφανίσεις φαντασμάτων στον Ηρόδοτο, ενώ άλλες υπηρετούν τους σκοπούς του δημιουργού, ενσωματωμένες σε αμιγώς λογοτεχνικά έργα. Η έρευνά μας, επικεντρωμένη στην δεύτερη ομάδα, εξετάζει επιφάνειες φαντασμάτων στον Όμηρο και την αττική τραγωδία, συγκεκριμένα δε αυτές του Πατρόκλου (Ἰλ. Ψ 59-108), του Δαρείου (Πέρσ. 598-842), της Κλυταιμήστρας (Εὐμεν. 94-139) και του Πολυδώρου (Ἑκ. 1-58). Η επιλογή των συγκεκριμένων περιπτώσεων υπαγορεύεται αφενός από την προαναφερθείσα κοινή λογοτεχνική φύση τους, και αφετέρου από την ομοιότητα στα χαρακτηριστικά των σκηνών, δηλαδή των συνθηκών εμφάνισης (χρόνος, χώρος, κατάσταση του ζωντανού δέκτη), της όψης και της συμπεριφοράς των φαντασμάτων (άυλη εμφάνιση, διατήρηση της μορφής, γνωστικό επίπεδο των φαντασμάτων) και της λειτουργίας τους ως λογοτεχνικών χαρακτήρων.
Ειδικότερα, ως προς τις συνθήκες εμφάνισης παρατηρείται ισχυρή σύνδεση των φασματικών χαρακτήρων με την νύχτα και τα όνειρα, με την μοναχικότητα του ζωντανού στον οποίο εμφανίζονται, ενώ ο τόπος της εμφάνισης καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ευχέρεια που παρέχει στο φάντασμα να επιτύχει την ικανοποίηση των αιτημάτων του. Αναφορικά με την όψη και την συμπεριφορά τους, η έρευνα αποκάλυψε ότι, παρά την άυλη φύση τους (γνωστή ήδη από τους ακυρωμένους εναγκαλισμούς Αχιλλέα-Πατρόκλου στην Ἰλιάδα και Οδυσσέα-Αντίκλειας στην Ὀδύσσεια), οι ψυχές των νεκρών διατηρούν την μορφή του ζωντανού εαυτού τους, ενίοτε φέροντας και τα θανατηφόρα τραύματά τους. Κατά παρόμοιο τρόπο, η συνομιλία μαζί τους εκτυλίσσεται συνήθως σε φυσιολογικές συνθήκες, σαν να πρόκειται δηλαδή για ζωντανό, με εξαίρεση την άγνοιά τους για ορισμένα γεγονότα του Επάνω κόσμου, κυρίως για όσα έχουν συμβεί κατά την παραμονή τους στον Άδη. Τέλος, το αίτημα του φαντάσματος για ταφή ή εκδίκηση εις βάρος του δολοφόνου του (παράμετροι που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την εμφάνιση), αποσκοπεί στην αποκατάσταση της τάξης (όσον αφορά το ίδιο το φάντασμα και την διαχείριση του νεκρού σώματός του) και, συνεπώς, προωθεί την πλοκή.
|
|---|
