| Περίληψη: | Η πανίδα των νησιών του Αιγαίου προσέλκυε ανέκαθεν το ενδιαφέρον Ελλήνων και
ξένων επιστημόνων, κυρίως λόγω της ιδιαίτερης γεωλογικής ιστορίας και τοπογραφίας τους.
Αντιθέτως, για την πανίδα των νησιών του Ιονίου διαθέτουμε περιορισμένα στοιχεία. Λόγω
της σχετικά πρόσφατης απομόνωσής τους (ύστερο Πλειστόκαινο) από την ηπειρωτική
περιοχή, δεν αναμένονται εντυπωσιακές διαφορές στη σύνθεση των ειδών τους. Ωστόσο, η
διερεύνηση των προτύπων ποικιλότητας στο χώρο και το χρόνο εμφανίζει ιδιαίτερο
ενδιαφέρον.
Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων
για τις κοινότητες ορισμένων ομάδων εδαφόβιων Αρθροπόδων (Κολεοπτέρων, Ισοπόδων,
Χειλοπόδων και Ψευδοσκορπιών) και ποιοτικών για τις κοινότητες των Ερπετών και των
Θηλαστικών στα νησιά Μεγανήσι, Κυθρός και Θηλειά του Εσωτερικού Αρχιπελάγους του
Ιονίου (GR 2220003). Κυρίως, όμως, επικεντρώνεται στη μελέτη και σύγκριση της σύνθεσης
των κοινοτήτων των ισοπόδων και των κολεοπτέρων μεταξύ των διαφορετικών βιοτόπων
των νησιών και των εποχών, καθώς και στην εκτίμηση της ποικιλότητας των διαφορετικών
βιοτόπων και των εποχών.
Για τις δειγματοληψίες επιλέχθηκαν τέσσερις σταθμοί στο Μεγανήσι και ένας σε καθένα
από τα μικρά νησιά, ώστε να αντιπροσωπεύονται οι επικρατέστεροι βιότοποι (μακκία
βλάστηση, τέλματα με μακκία, ελαιώνες, βοσκότοποι). Οι δειγματοληψίες διεξήχθησαν σε
τρεις χρονικές περιόδους (φθινόπωρο 2010, άνοιξη και καλοκαίρι 2011). Η συλλογή του
υλικού έγινε με παγίδες παρεμβολής (pitfall traps), οι οποίες παρέμεναν ενεργές συνήθως 7
-10 μέρες σε κάθε σταθμό.
Για τις ομάδες με μικρό αριθμό παρατηρήσεων καταγράφηκε μόνο ο αριθμός των
ειδών (χειλόποδα: 10, ερπετά: 11, θηλαστικά: 4 είδη) ή των οικογενειών (ψευδοσκορπιοί: 4
οικογένειες). Για τα ισόποδα και τα κολεόπτερα, για τα οποία υπήρχε ικανοποιητικός όγκος
δεδομένων, αφού υπολογίστηκε η αφθονία (άτομα/100 παγιδοημέρες) των ειδών και των
οικογενειών αντίστοιχα, πραγματοποιήθηκαν στατιστικές αναλύσεις (two-way ANOVA,
εκτίμηση ποικιλότητας και ισοκατανομής, ανάλυση ομαδοποίησης) για τη διερεύνηση των
παραπάνω ερωτημάτων.
Συνολικά καταγράφηκαν 9 είδη ισοπόδων, από τα οποία 7 είναι ενδημικά της Ελλάδας
και 4 είδη του γένους Armadillidium ενδημικά του Ιονίου. Τα είδη Armadillidium
frontemarginatum και Chaetophiloscia leucadia εμφανίζουν τη μέγιστη αφθονία, ενώ το
τελευταίο αποτελεί το μόνο είδος που είναι παρόν σε όλους τους βιοτόπους. Όσον αφορά
στα Κολεόπτερα, καταγράφηκαν περισσότερες από 25 οικογένειες, ωστόσο, κυριαρχούν
2
κατά βάση τρία είδη (Thorectes brullei, Carabus preslii και Oryzaephilus surinamensis).
Ομοίως και για τις δύο ομάδες, οι τιμές της αφθονίας δε σημείωσαν σημαντικές μεταβολές
μεταξύ των διαφορετικών βιοτόπων. Από την άλλη, εμφανίζεται ένα σαφές εποχικό
πρότυπο, με τη μέγιστη αφθονία να καταγράφεται κατά την καλοκαιρινή και τη φθινοπωρινή
περίοδο για τα ισόποδα και τα κολεόπτερα αντίστοιχα.
Όπως αναμενόταν, η μέγιστη ποικιλότητα καταγράφηκε στους βιοτόπους με μακκία
βλάστηση και για τις δύο ομάδες που μελετήθηκαν, σε αντίθεση με το διαταραγμένο βιότοπο του Κυθρού, όπου κυριαρχούν λίγα είδη με σχετικά μεγάλες αφθονίες, με συνέπεια να
μειώνεται και η ποικιλότητα. Εξαίρεση αποτελεί ο σταθμός με τους ελαιώνες, όπου η
κολεοπτεροπανίδα είναι πιο πλούσια και ισορροπημένη σε σχέση με την ισοποδοπανίδα.
Από την άλλη, κατά την καλοκαιρινή δειγματοληψία καταγράφηκε μία σημαντική αύξηση
τόσο στον αριθμό των ειδών των ισοπόδων και των οικογενειών των κολεοπτέρων όσο και
στην ποικιλότητα. Η απόκλιση από το αναμενόμενο πρότυπο εμφάνισης της μέγιστης
ποικιλότητας την άνοιξη οφείλεται ενδεχομένως στην παρατεταμένη διάρκεια της υγρής
περιόδου και στις σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες που επικρατούν στο Ιόνιο.
Επιπλέον, η ανάλυση ομαδοποίησης (με το δείκτη Jaccard) για τα ισόποδα τοποθετεί
τους σταθμούς με παρόμοια χαρακτηριστικά βιοτόπου σε κοντινούς κλάδους, ενώ οι σταθμοί
που έχουν υποστεί έντονες ανθρωπογενείς επεμβάσεις διαφοροποιούνται περισσότερο όσο
αυξάνεται ο βαθμός διατάραξης. Αντιθέτως, βάσει των κολεοπτέρων (με τους δείκτες Bray-
Curtis και Jaccard) προκύπτει ένα σύμφωνο με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των νησιών
πρότυπο: οι βιότοποι του Μεγανησίου σχηματίζουν ένα ενιαίο κλάδο και ο Κυθρός με τη
Θηλειά ένα δεύτερο.
Γενικά, οι βιοκοινότητες κυριαρχούνται από λίγα είδη, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται σε
μικρές αφθονίες. Η εποχικότητα, οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, ο
κατακερματισμός των βιοτόπων και η ένταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων φαίνεται να
αποτελούν τους κύριους παράγοντες διαμόρφωσης των χωρο-χρονικών προτύπων των
ειδών στα νησιά μελέτης.
|
|---|
