| Περίληψη: | Σε αυτή τη διπλωματική διατριβή θα μελετήσουμε τα πρώτα δύο μέρη του έργου του Γαβριήλ Καλλονά "Παιδαγωγία" και ειδικά τη σχέση τους με τη γαλλική μετάφραση (De l’éducation des Enfans) του "Some Thoughts Concerning Education" του Άγγλου φιλοσόφου John Locke από τον Γάλλο θεολόγο, παιδαγωγό και κυρίως μεταφραστή Pierre Coste.
Με το θέμα αυτό έχουν ασχοληθεί ως σήμερα ο Ε. Κριαράς (1954) στο άρθρο του «Γαβριήλ Καλλονάς, μεταφραστής έργων του Locke και του Gracian» και η Σ. Βαρίτη στη διπλωματική της διατριβή Η παιδαγωγική θεωρία και πράξη στο έργο του ιερομόναχου Γαβριήλ Καλλονά. Ο μεν Κριαράς αναφέρει ότι τα δύο πρώτα μέρη του έργου του Καλλονά είναι απλή μετάφραση του Some Thoughts Concerning Education, ενώ η Βαρίτη υποστηρίζει ότι ο Κ. βασίστηκε μεν στο έργο του Άγγλου φιλοσόφου, αλλά, αξιοποιώντας και αρχαιοελληνικές, βιβλικές και πατερικές πηγές, δημιούργησε ένα δικό του παιδαγωγικό εγχειρίδιο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ορθόδοξου ελληνικού έθνους, και δεν έκανε απλώς μια πιστή μετάφραση του έργου. Η παρούσα μελέτη θα δείξει, μέσα από συστηματική σύγκριση των έργων, ότι η Παιδαγωγία είναι σχεδόν αποκλειστικά μετάφραση και όχι δημιουργική διασκευή.
Το έναυσμα για την εκπόνηση της παρούσας μελέτης ήταν το άρθρο του Κριαρά, ο οποίος είναι ο πρώτος που διαπίστωσε ότι το έργο αυτό είναι εν μέρει μετάφραση του Some Thoughts Concerning Education. Αυτό αποτέλεσε σταθμό για τη μετέπειτα αναφορά στην Παιδαγωγία, καθώς οι παλαιότερες εκτιμήσεις του Γ. Ζαβίρα (1872: 239 —241), ο οποίος έζησε κοντά στον Κ., και του Κ. Σάθα (1868: 526) ήθελαν την Παιδαγωγία έργο πρωτότυπο.
Ο Ε. Κριαράς (1954: 306–307) κατέληξε στο παραπάνω συμπέρασμα μετά από σύγκριση των δύο κειμένων, καταγράφοντας παράλληλα τα σημεία όπου ο Έλληνας μεταφραστής παραλείπει μεγάλα κομμάτια του έργου του Locke. Σημειώνει επίσης ότι ο Κ. επέφερε ορισμένες αλλαγές στη διατύπωση, προκειμένου να φέρει το κείμενο πιο κοντά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Επίσης, ο Κριαράς διαπίστωσε ότι ο Κ. δεν εργάστηκε με βάση το αγγλικό κείμενο, αλλά χρησιμοποίησε τη γαλλική μετάφραση του P. Coste. Αυτό επιχείρησε να το δείξει ως εξής. Πρώτον, ο Έλληνας μεταφραστής, αν και δεν υποπίπτει σε γαλλισμούς, βρίσκεται εντούτοις πολύ κοντά στη φρασεολογία του γαλλικού κειμένου. Δεύτερον —και σημαντικότερο κατά τον Κριαρά—, ο Κ. παρεμβάλλει στο κείμενό του χωρία Γάλλων συγγραφέων και αρχαίων Ελλήνων που βρίσκονται στη γαλλική έκδοση. Όπως θα δούμε, το πρώτο ισχύει, το δεύτερο όμως όχι.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να φέρουμε στο προσκήνιο ένα έργο της εποχής του νεοελληνικού Διαφωτισμού και να φωτίσουμε το έργο ενός Έλληνα λόγιου που συνέβαλε σε αυτόν. Ο νεοελληνικός Διαφωτισμός δεν συντελέστηκε μόνον από επιφανείς Έλληνες λόγιους ή διανοούμενους, αλλά και από λιγότερο γνωστούς ανθρώπους των γραμμάτων, οι οποίοι, αν και λησμονημένοι στις μέρες μας (όπως και οι περισσότεροι από τους αντίστοιχους λόγιους διαφόρων ευρωπαϊκών εθνών της ίδιας εποχής), συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό με τα έργα τους και τη διδασκαλία τους. Ένας από αυτούς ήταν ο ιεροδιδάσκαλος Κ., ο οποίος, εκτός από την προσφορά του ως παιδαγωγού και την ενασχόλησή του με τον Ελληνισμό του εξωτερικού, προσέθεσε στην ελληνική βιβλιογραφία το παραπάνω πολύ σημαντικό έργο του J. Locke. Το έργο αυτό περιείχε καινοτόμες ιδέες και μεθόδους για την ανατροφή και την εκπαίδευση των παιδιών, οι οποίες μέχρι τότε δεν υπήρχαν συστηματικά οργανωμένες σε ένα σύγγραμμα. Επιπρόσθετα, θα προχωρήσω σε πλήρη σύγκριση του ελληνικού έργου με το γαλλικό, καταγράφοντας λεπτομερώς τα σημεία όπου τα δύο κείμενα αποκλίνουν ή ταυτίζονται. Τέλος, θα επιχειρήσω να συναγάγω συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκε ο Κ. για να παραγάγει την Παιδαγωγία.
|
|---|
