Αλέξανδρος Ρίζου Δορ(ρο)μούσης (1769-Πέστη 1841) : η πολιτισμική ταυτότητα ενός θεσσαλού εμπόρου της Διασποράς

• Κύριος συγγραφέας: Αθήνη, Στέση
• Άλλοι συγγραφείς: Athini, Stessi
• Μορφή: Conference (paper)
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2016
• Θέματα: Μετάφραση; Ελληνική διασπορά; Translation

Γόνος μιας δραστήριας εμπορικής οικογένειας που ξεκίνησε από τον Τύρναβο της Θεσσαλίας και εγκαταστάθηκε στην Πέστη κατά την τελευταία δεκαετία του 18ου αι., ο Αλέξανδρος Δορμούσης ή Δρομούσης (όπως υπογράφει σπανιότερα) αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση της ελληνικής διασποράς. Μέτοχος των σχεδίων του Ρήγα και, αργότερα, σύνδεσμος στην Πέστη όσων κατευθύνονταν στην επαναστατημένη Ελλάδα , υπηρέτησε όχι μόνο τον Κερδώο Ερμή αλλά και τον Λόγιο. Στήριξε την έκδοση πολλών νεοτερικών βιβλίων μέσα από την πρακτική της συνδρομής –επιδεικνύοντας ιδιαίτερη σπουδή για τις εκδοτικές πρωτοβουλίες που προέρχονταν από θεσσαλούς συντοπίτες του–, και αφιέρωσε τον πάρεργο χρόνο του σε συγγραφές, αντιγραφές και μεταφράσεις που παρέμειναν σε χειρόγραφη μορφή. Συνάδοντας με την ευρύτερη στροφή προς τον πεζό αφηγηματικό λόγο, και, ειδικότερα, προς το (γαλλικό) νεοτερικό αφήγημα, μετέφρασε για πρώτη φορά το γνωστό στους κύκλους των γλωσσομαθών μυθιστόρημα Le diable boiteux του Alain-René Lesage με τον τίτλο Ο Κουτσός διάβολος (1810). Πρόσθετο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιόγραφη ανθολογία του που συγκρότησε κατά το διάστημα 1795-1832 (χφ αρ. 2145 / ΕΒΕ), η οποία περιέχει ένα ποικίλο υλικό, κυρίως σε έμμετρη μορφή. Ο Δορμούσης καταγράφει δικά του συνθέματα, μεταφράζει αποσπάσματα και «συνοπτικές μορφές» (αποφθέγματα, αινίγματα κ.ά.) από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα γερμανικά (Molière, Voltaire, Schiller, Gellert κ.α.) ή αντιγράφει κείμενα άλλων. Ο δημιουργός του τετραδίου δείχνει να έλκεται από τις διάχυτες στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη τάσεις του ανακρεοντισμού, του αρκαδισμού, της αισθηματικής «φευγαλέας ποίησης» και να ευαισθητοποιείται από τα ιδεολογικά μηνύματα της ελληνικής ομογένειας όπως εκφράζονται μέσα από την πατριωτική ποίηση. Συχνά, οι ποιητικές του δοκιμές, πρωτότυπες και μεταφρασμένες, συνυφαίνονται με τη μουσική. Πρόκειται για μια γνωστή πρακτική στις φαναριώτικες μισμαγιές, όπου το στιχούργημα προσαρμόζεται σε μια δοσμένη μουσική μελωδία. Ο Δορμούσης, όμως, δεν προσφεύγει στην ανατολίτικη παρακαταθήκη• ως πολίτης ενός αναδυόμενου αστικού κέντρου όπως η Πέστη, αξιοποιεί τα προσωπικά του μουσικά ακούσματα, ταιριάζοντας τους στίχους σε γνωστές γερμανικές, γαλλικές ή ιταλικές όπερες (Giovanni Paisiello, Lorenzo da Ponte, Amadeus Mozart κ.α.). Οι πάρεργες ενασχολήσεις του Δορμούση στην περιοχή του πεζού και του έμμετρου λόγου συνιστούν δείγματα μιας υπό διαμόρφωση νεοτερικής πολιτισμικής και λογοτεχνικής ταυτότητας, η οποία βρίσκεται σε διάλογο με την ευρωπαϊκή γραμματεία και εγγράφει στις επιδιώξεις της την καλλιέργεια της λυρικής ποίησης και του μυθιστορήματος.