Η παρουσία του François de Salignac de la Motte Fénelon στη νεοελληνική παιδεία (18ος-19ος αιώνας)

• Κύριος συγγραφέας: Αθήνη, Στέση
• Άλλοι συγγραφείς: Athini, Stessi
• Μορφή: Conference (paper)
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2016
• Θέματα: Φενελόν; Μετάφραση; François Fénelon; Translation; Les aventures de Télémaque

Η μελέτη βασιζόμενη στη συστηματική καταγραφή των ελληνικών εκδόσεων και μεταφράσεων από τις αρχές του 18ου ώς το τέλος του 19ου αιώνα του σημαντικότατου συγγραφέα του γαλλικού κλασικισμού François de Salignac de la Mothe-Fénelon συζητά τους όρους πρόσληψης του έργου του στην ελληνική παιδεία. Δημοφιλέστερο από τα έργα του αναδεικνύεται το Τύχαι Τηλεμάχου, το οποίο διείσδυσε χωρίς αργοπορία στο περιβάλλον των πρώτων Μαυροκορδάτων μέσα από τη χειρόγραφη μετάφραση του Δημήτριου Προκοπίου, για να γνωρίσει στη συνέχεια τρεις νέες μεταφράσεις και αρκετές εκδόσεις. Υποστηρίζεται ότι το μείζον αυτό πεζογράφημα ξεκίνησε την μεταφραστική του πορεία ως παιδαγωγικό αφήγημα στην εκδοχή του «κατόπτρου ηγεμόνων», ενώ η πρώτη έντυπη μετάφρασή του στη Βενετία (1742) απορρέει από τη βούληση συντονισμού της ελληνικής με την ευρωπαϊκή γραμματεία μέσα από την ιδιοποίηση ενός μείζονος έργου. Το αρχαιόμυθο αφήγημα επί μισό αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως αρχαιογνωστικό εγχειρίδιο μέσα από τη μετάφραση του Δημ. Π. Γοβδελά, ανταποκρινόμενο στις ιδεολογικές και πολιτιστικές ζητήσεις της νεοελληνικής παιδείας· στο πλαίσιο της κλασικιστικής στροφής της έβδομης δεκαετίας του 19ου αιώνα επιχειρήθηκε η επαναφορά του στον λογοτεχνικό κανόνα μέσα από τη νέα μετάφραση του Κωνσταντίνου Σταματιάδη. Το Τύχαι Τηλεμάχου, όπως και άλλα ελάσσονα κείμενα του Fénelon –ακολουθώντας το ευρωπαϊκό παράδειγμα– τέθηκαν στην υπηρεσία της διάδοσης της γαλλομάθειας μέσα από αντικριστές, δίγλωσσες εκδόσεις αλλά και τη δημοσίευση αποσπασμάτων στο πρωτότυπο στις γαλλικές χρηστομάθειες. Η ελληνική προσοχή επικεντρώθηκε στο Les aventures de Télémaque και στην αρχαιόθεμη εν γένει διάσταση του φενελονικού έργου που τα χρησιμοποίησε ως διαβατήριο για την ιδιοποίηση και άλλων κειμένων όπως οι Βίοι των ενδόξων φιλοσόφων της αρχαιότητος και η πραγματεία Περί των κορασίων ανατροφής. Το πρώτο ανταποκρίθηκε στην ανάδυση του ενδιαφέροντος για την ιστοριογραφία της αρχαίας φιλοσοφίας και το δεύτερο για τη διάδοση της γυναικείας εκπαίδευσης. Και τα δύο αυτά κείμενα είχαν ικανοποιητική μεταφραστική παρουσία. Όπως προκύπτει από την έρευνα μέσα στα ρομαντικά χρόνια το όνομα του Φενελών εξακολουθεί να δίνει το «παρών» σε φιλολογικές συζητήσεις, παρατιθέμενο δίπλα στους κλασικούς συγγραφείς της αρχαιότητας και της ευρωπαϊκής γραμματείας. Στο τέλος του δημοσιεύματος επισυνάπτεται βιβλιογραφία των εκδόσεων και των μεταφράσεων.