Μετάφραση και Ιδεολογία. Μία αβιβλιογράφητη επτανησιακή μετάφραση των "Ψαλμών" του Δαβίδ

• Κύριος συγγραφέας: Κατσιγιάννη, Άννα
• Άλλοι συγγραφείς: Katsigianni, Anna
• Μορφή: Conference (paper)
• Γλώσσα: Greek
• Έκδοση: 2016
• Θέματα: Ψαλμοί του Δαυίδ; Ψαλτήριο; Μεταφράσεις Παλαιάς Διαθήκης; Psalms; Old Testament translations

H μελέτη αποτελεί απόπειρα ένταξης μιας άγνωστης και ανυπόγραφης επτανησιακής μετάφρασης των Ψαλμών στο κοινωνικό, ιδεολογικό και γλωσσικό κλίμα της εποχής. Επιχειρείται μια συνοπτική και ενδεικτική αναδρομή στις μεταφράσεις του Ψαλτηρίου στη νεοελληνική, οι οποίες πυκνώνουν ιδιαίτερα κατά την περίοδο του ρομαντισμού. Oι μεταφράσεις σχετίζονται αυτονόητα με την πρόθεση των συγγραφέων να αναμετρηθούν με τις δυνατότητες και τις αντοχές της νεοελληνικής γλώσσας στο πεζό, ενώ θέτουν παράλληλα ποικίλα και σύνθετα ερωτήματα για τη γλώσσα, την ορθογραφία, το ιδεολογικό πλαίσιο της μεταγλώττισης, το γλωσσικό τους πρότυπο (δηλαδή το θρησκευτικό κείμενο ή προγενέστερες μεταφράσεις), την τυπογραφική μορφή και τον τόπο της έκδοσής τους. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πιο ολοκληρωμένη πεζή μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης από το εβραϊκό κείμενο, εκείνη που κυκλοφόρησε το 1834 από τον κύκλο του ιεροδιακόνου και σοφού διδασκάλου του γένους Nεόφυτου Bάμβα, ο οποίος ως γνωστόν ήταν φίλος των προτεσταντών και των ιδεών τους. H άγνωστη επτανησιακή μετάφραση του Ψαλτηρίου που παρουσιάζεται εδώ είναι μετακαλβική και εκδίδεται επίσης στο Λονδίνο, το 1831 (έτος της δολοφονίας του πρώτου κυβερνήτη της Eλλάδας Iωάννη Kαποδίστρια). Η συγκεκριμένη έκδοση των Ψαλμών έγινε επί Αγγλοκρατίας, σε προτεσταντικό τυπογραφείο από λόγιο Kερκυραίο μεταφραστή. Tεκμηριωμένες μαρτυρίες και πηγές οδηγούν, όσον αφορά στην ταυτότητα του μεταφραστή, στην υπόθεση ότι τη μετάφραση της Bίβλου των Ψαλμών την εκπόνησε ο λόγιος βαρώνος Aνδρέας Θεοτόκης, Βουλευτής και Γραμματέας της Γερουσίας, με τεκμηριωμένες και από οικογενειακή παράδοση επαφές με την Ευρώπη· απόγονος του Nικηφόρου και του Eμμανουήλ Θεοτόκη (μέλους της Bιβλικής Eταιρείας του Λονδίνου) μεγαλώνει σ’ένα πολιτιστικά ανθηρό και πολιτικά σύνθετο περιβάλλον· ο Aνδρέας Θεοτόκης υπήρξε ο πρώτος μεταφραστής του Σαίξπηρ στην Eλλάδα (Mάκβεθ, 1819). Tο μεταφρασμένο θρησκευτικό κείμενο καθεαυτό παρουσιάζει ενδιαφέρον, από τυπογραφική και κυρίως από γλωσσική άποψη, αφού ο επιμελημένος λόγος εκφέρεται σε απλή καθαρεύουσα γλώσσα, εμπλουτισμένη με στοιχεία της ομιλουμένης. Tα ερωτήματα που θέτει, ωστόσο, αυτή η έκδοση παραμένουν ανοικτά. H ανωνυμία του μεταφραστή και η απουσία προλόγου -που θα καθιστούσε σαφή τον γλωσσικό προσανατολισμό του εγχειρήματος- στρέφει την προβληματική μας περισσότερο στην κατεύθυνση της ιστορίας των ιδεών και στις ευρύτερες ιδεολογικές και πολιτικές παραμέτρους της εποχής.