| Περίληψη: | Οι τάσεις της εποχής προστάζουν στροφή προς τα φυσικά προϊόντα ή προϊόντα γενικώς που προέρχονται από προγράμματα ολοκληρωμένης-βιολογικής διαχείρισης φυτών, με σκοπό τη χρήση τους ως συμπληρώματα διατροφής, βελτιωτικά γεύσης και αρώματος, θεραπευτικά μέσα, μέσα αύξησης της συντηρησιμότητας των τροφίμων αλλά και ως αγροχημικά. Το φασκόμηλο είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαρμακευτικά φυτά της οικογένειας Lamiaceae. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική αλλά είναι κυρίως γνωστό για τις θεραπευτικές του χρήσεις επί χιλιετίες. Το όνομά του γένους Salvia δηλώνει την θεραπευτική του δράση καθώς στα λατινικά σημαίνει σώζω. Η μελέτη της χημικής σύστασης των φαρμακευτικών φυτών είναι πολύ σημαντική για την εκτίμηση της ασφάλειας και της τοξικότητας, της αποτελεσματικότητας αλλά και πιθανών νοθειών. Έρευνες των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν τη βιολογική δράση του φυτού ως αντιμικροβιακό, αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες, χημειοπροστατευτικό, εντομοαπωθητικό κ.ά. Εξηγούν δε αυτές τις δράσεις ως αποτέλεσμα της χημικής σύστασης του φυτού πλούσιας σε πολυφαινολικές ενώσεις και τερπενοειδή. Επιπροσθέτως το αιθέριο έλαιο του φυτού κατέχει και αυτό υψηλή βιολογική δράση. Αποτελείται κυρίως από τερπενοειδή και άλλα παράγωγά τους και παρουσιάζει μεγάλη παραλλακτικότητα μεταξύ διαφορετικών ειδών φασκόμηλου αλλά και στο ίδιο είδος σε επίπεδο πληθυσμών.
Στην παρούσα μελέτη μελετήθηκαν φυτά φασκόμηλου από την Δυτική Ελλάδα των ειδών S. fruticosa και S. pomifera. Πιο συγκεκριμένα, κλωνίσκοι από τρεις διαφορετικούς πληθυσμούς (Αχαΐας-Μεσσηνίας-Αρκαδίας) καλλιεργήθηκαν στον Βοτανικό Κήπο και αναλύθηκαν εποχικά ως προς τη σύσταση και την απόδοση του αιθέριουελαίου τους καθώς και για τις ποσότητες πολυφαινολών (TPC) αλλά και φλαβονοειδών τους (TFC). Επιπλέον, έγινε εκτίμηση του αντιοξειδωτικού δυναμικού τους με τις μεθόδους FRAP και DPPH κατά την καλοκαιρινή περίοδο συγκομιδής η οποία συμπίπτει με την καθιερωμένη εποχή συγκομιδής στην περιοχή μας.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το TPC και το TFC διέφεραν μεταξύ των εποχών και είχαν μέγιστη τιμή κατά την άνοιξη. Η ανάλυση αντιοξειδωτικού φορτίου με DPPH έδειξε ότι τα δείγματα είχαν κατά το καλοκαίρι καλό αντιοξειδωτικό προφίλ (IC50=19,98±6,13 μg/mL) συγκρινόμενα με τις πρότυπες αντιοξειδωτικές ενώσεις BHT και βιταμίνη C (IC50=11,62±1,03 και 8,77±4,92 μg/mL, αντίστοιχα). Συμπληρωματικά η FRAP ανάλυση έδωσε τιμή κατά μέσο όρο 9,69±1,29 mmol FeSO4/g ξηρού εκχυλίσματος.
Αναφορικά με το αιθέριο έλαιο των φυτών η μέγιστη απόδοση παρατηρήθηκε κατά το καλοκαίρι ενώ η ελάχιστη κατά την άνοιξη. Τα βασικά συστατικά του S. fruticosa για όλες τις εποχές ήταν η ευκαλυπτόλη (30,38-41,87%), η καμφορά (4,99-9,13%), η βιριδιφλορόλη (2,27-6,51%), το καρυοφυλλένιο-β (3,44-6,37%), η μανοόλη (1,71-6,28%), το πινένιο-β (2,44-5,33%) και το πινένιο-α (2,25-4,39%). Αντίθετα για το S. pomifera ήταν η θυϊόνη-β (11,6-33,48%), η ευκαλυπτόλη (3,72-13,11%), η κουμπεμπόλη (3,98-9,82%), το καρυοφυλλένιο-Ε (3,44-6,37%), το μυρκένιο (5,24-7,46%), το κουμπεμπένιο-α (2,59-5,69%) και το μουρολένιο-γ (1,45-5,09%). Τα έλαια διέφεραν τόσο μεταξύ των διαφορετικών ειδών όσο και σε επίπεδο πληθυσμών αλλά και κατά το πέρας των εποχών. Το έλαιο του S. pomifera παρουσίασε υψηλά επίπεδα θυϊόνης πράγμα το οποίο εφιστά την προσοχή του καταναλωτή καθώς πρόκειται για νευροτοξική ουσία. Συμπερασματικά η καλύτερη περίοδος συγκομιδής του φασκόμηλου ως προς την απόδοση αιθέριου ελαίου για την περιοχή μας ήταν αυτή του καλοκαιριού, ενώ η άνοιξη δείχνει να έρχεται πρώτη σε σύνολο πολυφαινολικών ουσιών και φλαβονοειδών με έντονο αντιοξειδωτικό δυναμικό. Σε κάθε περίπτωση το φασκόμηλο μπορεί να αποτελέσει ένα πολλά υποσχόμενο φυτό για καλλιέργεια με χαμηλές εισροές και μεγάλη υπεραξία των δευτερογενών προϊόντων του μεταβολισμού του.
|
|---|
